Mặc dù các cơ quan Nhân quyền quốc tế trong đợt dịch bệnh COVID-19 liên tục đưa ra lời kêu gọi tôn trọng tự do ngôn luân, đặc biệt là tôn trọng các tiếng nói tự do phản đối cách ly xã hội, thế nhưng những sự vụ kiểm duyệt báo chí tại Mỹ lại không được các tổ chức này xem trọng.
Sự việc nghiêm trọng đầu tiên đến từ nội các của tổng thống Trump đã ngăn không cho các chuyên gia được phát ngôn về tính chất nguy cấp của dịch bệnh Covid-19 vào hồi cuối tháng 2 năm 2020. Tiến sĩ Robert Kadlec cùng với Bộ Y tế và Dịch vụ Dân sinh đã cố gắng trong suốt một tháng để vận động tổng thống Trump thực hiện cách ly xã hội và trong suốt thời gian này, không chuyên gia nào liên đới tới chính phủ được phát ngôn với dư luận về sự nguy hiểm của dịch bệnh. Khi tiến sĩ Nancy Messonnier, giám đốc Trung tâm Miễn dịch và Bệnh hô hấp Quốc gia đã công khai trên truyền thông cảnh báo người dân Mỹ về sự nguy cấp của dịch bệnh, tổng thống Trump đã tức giận bãi miễn chức của tiến sĩ Kadlec và hủy bỏ kế hoạch cách ly xã hội. Phó tổng thống Mike Pence được giao đảm nhiệm ngăn ngừa dịch bệnh và sau đó là hủy bỏ toàn bộ những tin nhắn cảnh báo cộng đồng về dịch bệnh. Ngay sau đó không lâu, dịch bệnh đã bùng phát trầm trọng ở khắp nước Mỹ, đưa số ca nhiễm của nước này vượt Trung Quốc và số người mất mạng còn nhiều hơn lính Mỹ thiệt mạng tại Việt Nam trong chiến tranh.
Ở cấp độ tiểu bang, nhiều nhà báo cũng gặp phải tình trạng kiểm duyệt báo chí bởi chính quyền bang, điển hình là sự vụ ngày 1/4/2020, nhà báo Mary Ellen Klas từ tờ Miami Herald/Tampa Bay Times đã bị từ chối tham dự họp báo về coronavirus của Thống đốc Bang Florida, Ron Desantis, vì cô yêu cầu được họp báo online nhằm bảo vệ sức khỏe của các phóng viên. Phát ngôn viên của bang Florida, Meredith Beatrice, đã bảo Klas có thể xem nội dung buổi họp báo trên kênh Florida Channel, nhưng từ chối cung cấp lý do ai đã đưa ra quyết định không cho Klas tham dự buổi họp báo. Biên tập từ 8 tờ báo khác của Florida cũng đã gửi yêu cầu họp báo từ xa tới văn phòng của thống đốc bang, tuy nhiên theo Chủ tịch và Tổng biên tập của tờ Miami Herald, Aminda Marques Gonzalez, thống đốc Ron DeSantis đã không hề trả lời. Mặc dù tình hình đại dịch Covid diễn biến nghiêm trọng, thống đốc Ron DeSantis vẫn tổ chức họp báo trực tiếp, phòng họp nhỏ hơn và số lượng phóng viên được phép có mặt cũng ít hơn và theo cơ chế luân phiên. Đây là một hiện tượng kiểm duyệt báo chí nghiêm trọng trong thời kỳ Covid-19. (Link: https://www.voanews.com/press-freedom/journalist-denied-access-florida-governors-coronavirus-briefing
Ngày 7/4/2020, Thượng nghị sĩ Ted Cruz đã buộc tội các nhà báo Hoa Kỳ trên Fox News rằng họ đang cổ vũ cho coronavirus. Ted Cruz còn gọi thẳng phóng viên Glenn Kessler của tờ Washington Post là thằng ngu. Những cáo buộc vô căn cứ của các chính trị gia Hoa Kỳ đối với các nhà báo là vi phạm nhân quyền. Link: https://www.washingtonexaminer.com/news/cruz-media-rooting-for-coronavirus-to-get-worse
Jerry Falwell Jr., hiệu trưởng Đại học Liberty, đã kiện phóng viên Alec MacGillis từ tờ ProPublica, Julia Rendleman và phóng viên ảnh Julia Rendleman từ tờ New York Times vì đã đăng bài với nội dung trường đại học này vẫn mở cửa và mời sinh viên quay lại khuôn viên trường tại Lynchburg, Virginia. Eileen Murphy, phát ngôn viên của tờ New York Times, đã phát biểu rằng “Chúng tôi thật thất vọng khi Đại học Liberty lại quyết định kiện một nhà báo tự do chỉ vì các lãnh đạo của nó không hài lòng với bài báo về quyết định mở lớp học của trường này ngay trong đại dịch.” (Link: https://nypost.com/2020/04/10/liberty-university-pushes-for-charges-against-reporters/ )
Đây chỉ là vài ví dụ điển hình trong những sự việc vi phạm tự do ngôn luận trầm trọng, nhưng không phải các phát ngôn phản đối cách ly xã hội mà là những tiếng nói vạch trần sự thật. Và với những tiếng nói như vậy, các tổ chức Nhân quyền dường như không quan tâm bảo vệ hay lên tiếng thúc đẩy chính quyền Mỹ phải lắng nghe. Trong suốt quá trình đấu tranh của các chuyên gia và các nhà báo để yêu cầu chính phủ Mỹ minh bạch về tình trạng dịch bệnh và thực hiện cách ly xã hội, các tổ chức nhân quyền vẫn hoàn toàn im lặng và họ chỉ thực sự lên tiếng khi e ngại rằng những tiếng nói phản đối cách ly xã hội bị đàn áp. Đây là những bất công và một chiều trong hoạt động nhân quyền đang được vận hành trên thế giới ngày nay.
Tác giả: Xuân Thông
