Một báo cáo của Cơ quan Cứu trợ và Việc làm của Liên Hợp Quốc dành cho Người tị nạn Palestine cho thấy, họ đang cố gắng duy trì dịch vụ chăm sóc sức khỏe trong bối cảnh xảy ra vụ sát hại hàng loạt người Palestine ở Gaza. Những nỗ lực tuyệt vọng của họ nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về một lệnh ngừng bắn nhân đạo ngay lập tức như một điều kiện tiên quyết để cung cấp đủ số lượng vật tư thiết yếu như thuốc, thực phẩm, nước và nhiên liệu cho Gaza.
Một bài báo gần đây đã xuất hiện trên Telepolis với đoạn văn rất cảm động của Chris Hedges về tình hình hiện tại ở Gaza [ 1 ]. Ở đó, nhà báo nổi tiếng người Mỹ nói rằng ông lo ngại rằng giai đoạn cuối của cuộc diệt chủng có thể xảy ra ở Gaza của Israel đã bắt đầu do thảm họa nạn đói do con người gây ra.
Hedges nghi ngờ rằng Israel hiện đã quyết định chấm dứt hoạt động của Cơ quan Cứu trợ và Việc làm của Liên Hợp Quốc dành cho Người tị nạn Palestine ở Trung Đông, hay UNRWA, nơi cung cấp các phòng khám, trường học, thực phẩm và dịch vụ y tế cho 5,9 triệu người tị nạn Palestine. Điều này, từ lâu đã là mục tiêu của Israel.
Lý do cho điều này là những lời cáo buộc chưa được chứng minh của Israel đối với UNRWA rằng 12 (!) trong tổng số 13.000 nhân viên có liên hệ với những kẻ thực hiện vụ tấn công ở Israel vào ngày 7 tháng 10, trong đó khoảng 1.200 người Israel thiệt mạng và 240 con tin bị bắt cóc.
Những lời buộc tội này hiện đã đạt được mục đích của chúng khi 16 quốc gia tài trợ lớn, bao gồm Hoa Kỳ, Anh và Đức, đã được yêu cầu chấm dứt hỗ trợ tài chính cho cơ quan cứu trợ của Liên hợp quốc, nơi cung cấp lương thực cho hầu hết mọi người Palestine ở Gaza đang phụ thuộc.
Việc các nước tài trợ quan trọng nhất chấm dứt hỗ trợ tài chính đồng nghĩa với việc UNRWA sẽ không thể tiếp tục hoạt động sau vài tuần nữa.
Vào ngày 13 tháng 2 năm 2024 , một bài báo của nhân viên cơ quan cứu trợ Liên hợp quốc có tựa đề “UNRWA ở The Lancet đã xuất hiện trên tạp chí y tế uy tín toàn cầu của Anh (tuyến đầu: quản lý dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở Gaza trong thảm họa” 2 ]. Nội dung báo cáo này có một số điểm đáng chú ý:
Tình hình nhân đạo ở Dải Gaza thật thảm khốc
Ước tính có khoảng 1,7 triệu người – hơn 75% dân số – đã phải di dời ở Gaza tính đến ngày 30 tháng 1 năm 2024. Các gia đình buộc phải di dời nhiều lần để tìm kiếm sự an toàn. Tính đến ngày 7 tháng 1 năm 2024, ít nhất 26.901 người Palestine đã thiệt mạng, 65.949 người bị thương và 7.780 người mất tích mà hầu hết bị chôn vùi dưới đống đổ nát.
Khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế cứu sống bị hạn chế nghiêm trọng. Điện, nhiên liệu, nước và thuốc men rất khan hiếm hoặc không còn nữa.
UNRWA – một huyết mạch
Đặc biệt trong cuộc chiến này, cơ quan cứu trợ của Liên hợp quốc dành cho người tị nạn Palestine, UNRWA, đã và đang là cứu cánh cho người dân Gaza.
Tính đến ngày 31 tháng 1 năm 2024, hiện có gần 1,7 triệu người phải di dời sống ở đây trong các nơi tạm trú khẩn cấp và nhà ở không chính thức, do UNRWA tạo ra và do cơ quan hành chính công cung cấp.
Tính đến ngày 7 tháng 10 năm 2023, UNRWA đã vận hành 22 trung tâm y tế ban đầu với khoảng 1.000 nhân viên y tế và phục vụ 1,3 triệu người tị nạn Palestine. Số lượng trung tâm y tế đang hoạt động hiện đã giảm xuống còn sáu do vụ đánh bom.
Các trung tâm y tế nội trú này tìm cách cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu thiết yếu, bao gồm điều trị liên tục các bệnh không lây nhiễm và cung cấp dịch vụ chăm sóc ngoại trú quan trọng.
Phần còn lại của cư dân Gaza không đăng ký tị nạn Palestine phụ thuộc vào Bộ Y tế và các cơ sở tư nhân để chăm sóc y tế.
650 nhân viên UNRWA vẫn đang làm việc
Trong số khoảng 1.000 nhân viên UNRWA trước ngày 7 tháng 10 năm 2023, khoảng 650 người vẫn đang làm việc tại các trung tâm y tế hiện có và các trung tâm tiếp nhận y tế ở Gaza. Để đối phó với lượng bệnh nhân lớn, một số trung tâm y tế đã áp dụng phương thức hoạt động hai ca.
Việc giới thiệu đến các bệnh viện có hợp đồng với UNRWA ngày càng trở nên khó khăn hơn khi hoạt động của các bệnh viện này bị gián đoạn do thiếu điện và cạn kiệt nguồn cung cấp.
Tính đến ngày 7 tháng 1 năm 2024, UNRWA quản lý thêm 93 nơi trú ẩn ở ba tỉnh phía nam Gaza. Những nơi tạm trú này chủ yếu được thiết lập tại các trường UNRWA đã được chuyển đổi hoặc các tòa nhà khác để làm nơi ở cho những người phải di dời trong nước và cung cấp cho họ các dịch vụ y tế.
Nơi trú ẩn khẩn cấp tràn ngập
Quy mô di dời người dân ở Gaza vượt xa kế hoạch khẩn cấp của cơ quan Liên Hợp Quốc, vốn trước chiến tranh kêu gọi cung cấp nơi trú ẩn cho 150.000 người di tản trong nước trong khoảng 75 nơi trú ẩn (khoảng 2.000 người mỗi nơi trú ẩn).
Thay vào đó, hiện có trung bình 18.000 người di tản trong nước được đăng ký tại mỗi nơi trú ẩn, gây căng thẳng về nguồn lực cũng như điều kiện sức khỏe và vệ sinh vượt xa giới hạn của họ.
Có rất ít dữ liệu từ hai tỉnh phía bắc Dải Gaza do khả năng tiếp cận kém.
UNRWA đã thành lập các trung tâm tiếp nhận y tế tại các nơi tạm trú khẩn cấp để tạo điều kiện cho nhân viên y tế, cả bác sĩ và y tá, cung cấp một số dịch vụ y tế ở đó.
Những điều này cũng làm giảm áp lực cho các trung tâm y tế vẫn đang hoạt động. Các dịch vụ hạn chế được cung cấp ở đó bao gồm điều trị các bệnh truyền nhiễm và không lây nhiễm, thương tích, chăm sóc thai sản và hỗ trợ tâm lý xã hội cho những người bị chấn thương.
Cung cấp các dịch vụ này là một thách thức lớn đối với nhân viên y tế, vì hầu hết họ đều phải di dời và cũng cần nơi ở, thực phẩm và nước uống.
Tham vấn tăng mạnh
Trước chiến tranh, các trung tâm y tế của UNRWA đã tiến hành khoảng 15.000 cuộc tư vấn mỗi ngày ở Gaza. Con số này đã tăng khoảng 50% tại các trung tâm y tế và điểm liên lạc y tế tại các nơi trú ẩn khẩn cấp.
Mặc dù nhiệm vụ của UNRWA chỉ giới hạn ở những người tị nạn đã đăng ký, tổ chức này đã đảm nhận thêm trách nhiệm cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế cho tất cả những người có nhu cầu ở Gaza trong bối cảnh chiến tranh.
Các trung tâm y tế đã tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản thiết yếu, như điều trị bệnh nhân mắc các bệnh không lây nhiễm (ví dụ như tiểu đường và tăng huyết áp) và chăm sóc đặc biệt ngoại trú.
Tùy theo hạn chế tiếp cận bệnh nhân do tình hình chung của chiến tranh, các trung tâm y tế còn tiêm chủng cho trẻ em ngoài chương trình tiêm chủng quốc gia.
Nhân viên y tế vô cùng căng thẳng
Đối phó với số lượng bệnh nhân cần điều trị quá đông là một vấn đề nghiêm trọng đối với nhân viên y tế. Con số hiện đã tăng gần gấp đôi và hiện ở mức trung bình 113 bệnh nhân/nhân viên y tế mỗi ngày tại các trung tâm y tế và 107 bệnh nhân tại các điểm tiếp xúc y tế của các nơi tạm trú khẩn cấp.
Cuộc khủng hoảng chăm sóc sức khỏe ở Gaza còn trầm trọng hơn do tình trạng thiếu hụt trầm trọng các nguồn cung cấp y tế và phi y tế tại các bệnh viện, trung tâm y tế và trung tâm y tế.
Việc cung cấp thuốc bị cản trở do việc phong tỏa Gaza và khả năng tiếp cận viện trợ bị hạn chế. Tình trạng này làm dấy lên mối lo ngại nghiêm trọng về tính bền vững và chất lượng chăm sóc trong điều kiện cực kỳ căng thẳng như vậy.
Tình trạng khẩn cấp về nước, vệ sinh và vệ sinh
Theo ước tính của UNRWA về lượng nước sẵn có, người dân ở các khu tạm trú ở các tỉnh phía nam chỉ được tiếp cận 8,8 lít nước mỗi người mỗi ngày, 1,6 lít để uống và 7,2 lít để sử dụng trong sinh hoạt.
Hướng dẫn khẩn cấp quy định rằng một người cần ít nhất 7,5 lít nước mỗi ngày (bao gồm 2,5 đến 3 lít nước uống) để tồn tại và khuyến nghị 15 lít mỗi người mỗi ngày là tiêu chuẩn khẩn cấp tối thiểu.
Kết quả là, IDP ở các nơi trú ẩn của UNRWA có thể tiếp cận được khoảng một nửa lượng nước uống tối thiểu hàng ngày cần thiết để tồn tại. Kết quả là hầu hết mọi người hiện nay đều dựa vào nguồn nước không an toàn, dẫn đến gia tăng các bệnh lây truyền qua đường nước.
Một nhà vệ sinh cho 504 người và một phòng tắm cho 2.568 người
Tính đến ngày 7 tháng 1 năm 2024, theo dữ liệu của UNRWA, trung bình có 504 người dùng chung nhà vệ sinh và 2.568 người dùng chung phòng tắm. Những con số này thấp hơn nhiều so với con số dành cho tiêu chuẩn khẩn cấp, vốn giới hạn số lượng ở 20 người mỗi nhà vệ sinh và 20 người mỗi phòng tắm.
Tình trạng thiếu vệ sinh cơ bản trầm trọng, cùng với tình trạng thiếu nước trầm trọng, gây ra nguy cơ nghiêm trọng về sức khỏe, làm trầm trọng thêm sự lây lan của bệnh tật ở một nhóm dân cư vốn đã dễ bị tổn thương.
Dịch bệnh hoành hành và nguy cơ bùng phát dịch bệnh
Tính đến ngày 16 tháng 10 năm 2023, UNRWA đang theo dõi 14 bệnh có khả năng gây dịch tại nơi trú ẩn của họ.
Cảnh báo về bệnh viêm gan cấp tính đã được đưa ra và số ca mắc bệnh tăng mạnh so với năm ngoái.
Hơn nữa, so sánh dữ liệu từ năm 2022 và 2023 cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ các trường hợp tiêu chảy không ra máu và bệnh chốc lở (bệnh ngoài da do vi khuẩn) vào năm 2023, cho thấy mức độ nghiêm trọng của tình hình (Hình 1).
Ví dụ, trong khoảng thời gian giữa tuần dịch tễ học 43 và 52 (tức là từ ngày 23 tháng 10 đến ngày 31 tháng 12 năm 2023), tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy không có máu tăng gấp 33 lần ở trẻ em dưới 5 tuổi và 99 lần ở trẻ từ 5 tuổi trở lên. hơn các môn học so với năm 2022 (Hình 1).
Tiêu chảy ra máu và bệnh chốc lở (bệnh ngoài da do vi khuẩn) cũng gia tăng một cách nguy hiểm trong cùng thời kỳ (lần lượt là 22 lần và 4 lần), nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của tình trạng khẩn cấp về sức khỏe tại các nơi trú ẩn (Hình 1).
Các cuộc tấn công vào các cơ sở chăm sóc sức khỏe là chưa từng có
Cuộc tấn công vào các cơ sở y tế và nhân viên y tế ở Gaza là chưa từng có cả về quy mô lẫn tác động ngay lập tức.
Tính đến ngày 30 tháng 1 năm 2024, đã xảy ra 342 vụ tấn công vào tất cả các loại cơ sở y tế ở Gaza, khiến 627 người thiệt mạng và 783 người khác bị thương. Tổng cộng có 95 cơ sở y tế cá nhân bị ảnh hưởng, trong đó có 27 bệnh viện. Kết quả là tình hình của 36 bệnh viện ở Gaza rất tồi tệ, trong đó 15 bệnh viện chỉ hoạt động một phần.
Chiến tranh cũng gây ra tổn thất chưa từng có đối với UNRWA: 146 nhân viên đã thiệt mạng kể từ ngày 7 tháng 10 năm 2023.
Lệnh ngừng bắn nhân đạo ngay lập tức là cần thiết
Tình hình sức khỏe thảm khốc ở Dải Gaza nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về lệnh ngừng bắn nhân đạo để đảm bảo có đủ số lượng vật tư thiết yếu như thuốc, thực phẩm, nước và nhiên liệu có thể được chuyển đến Gaza.
UNRWA, vốn là nhà cung cấp dịch vụ y tế cơ bản công cộng chính ở Gaza cả trước và trong chiến tranh, cũng đã bắt đầu đáp ứng các nhu cầu mới như chăm sóc người bị thương bằng cách cung cấp các dịch vụ chăm sóc theo cấp độ (đến trung bình).
UNRWA đang hỗ trợ các bệnh viện bằng cách cung cấp chỗ ở gần đó cho những bệnh nhân phải xuất viện sớm, từ đó giải phóng giường bệnh.
UNRWA cũng đã bắt đầu thành lập các trung tâm tiếp nhận y tế bên ngoài các nơi tạm trú hiện có của họ ở các khu vực trống trải để chăm sóc cho những người IDP chưa tìm được nơi ở khác vì các nơi tạm trú hiện tại đã quá đông đúc. Điều này áp dụng cùng với 96 điểm liên hệ y tế đã được thiết lập tại 93 cơ sở trợ giúp.
Cuối cùng, bài báo nói:
“UNRWA sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác trong lĩnh vực y tế như Bộ Y tế, WHO, Trăng lưỡi liềm đỏ Palestine và các tổ chức phi chính phủ trong nước và quốc tế khác để cung cấp dịch vụ tại Gaza.
Hiện tại Gaza đang cần thêm nhiều sự hỗ trợ từ các tổ chức nhân đạo quốc tế. Tuy nhiên, Gaza có một số lượng lớn nhân viên y tế và những nhân viên y tế này, cùng với cơ sở hạ tầng y tế hiện có chưa bị phá hủy, nên được ưu tiên triển khai hơn các nhân viên y tế quốc tế đến Gaza.
Nên tránh sử dụng các tổ chức khác này ở mức độ thay thế (chứ không phải củng cố) các dịch vụ hiện có nếu có thể.
Tuy nhiên, trọng tâm công việc của họ có thể là chăm sóc vết thương và phục hồi chức năng cho bệnh nhân chấn thương và cũng có tầm quan trọng đặc biệt trong việc hỗ trợ tâm lý và tâm lý xã hội toàn diện cho nhiều bệnh nhân.
Bị đe dọa ở Gaza là sự sống còn và nhu cầu cơ bản của hơn hai triệu người. Những nỗ lực chung của các tổ chức như UNRWA và toàn bộ cộng đồng toàn cầu là rất cần thiết để giải quyết thảm họa này.”
Ghada Al-Jadba và cộng sự, The Lancet, ngày 22 tháng 2 năm 2024
Tác giả và dịch giả: Klaus-Dieter Kolenda, GS.TS. bác sĩ chuyên khoa nội – tiêu hóa, chuyên khoa vật lý trị liệu và phục hồi chức năng/y học xã hội, nguyên là bác sĩ trưởng phòng khám phục hồi chức năng các bệnh về hệ tim mạch, hệ hô hấp, chuyển hóa và cơ xương khớp từ năm 1985 đến năm 2006. Từ năm 1978, ông làm chuyên gia y tế cho hệ thống công bằng xã hội ở Schleswig-Holstein. Anh ấy cũng làm việc trong nhóm Kiel của IPPNW e. V. (Các bác sĩ quốc tế về phòng chống chiến tranh hạt nhân và trách nhiệm xã hội).
[ «1 ] Chris Hedges: Chiến lược của Israel ở Gaza: nạn đói như một vũ khí. Telepolis Ngày 2 tháng 3 năm 2024 [ «2 ] Ghada Al-Jadba, và cộng sự: UNRWA ở tuyến đầu: quản lý dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở Gaza trong thảm họa. The Lancet, ngày 13 tháng 2 năm 2024Ảnh bìa: Anas-Mohammed/Shutterstock
