Ngày 13-12-2020, đài RT DE (kênh tiếng Đức đài truyền hình Nga có trụ sở ở Berlin) đăng bài báo “Braindrain oder Brain Circulation – Ist die Abwanderung qualifizierter Deutscher ein Problem?” đề cập đến vấn nạn người Đức di cư ra nước ngoài và hiện tượng chảy máu chất xám đáng báo động của nước này. Qua đó cho thấy, vấn nạn “chảy máu chất xám” không chỉ riêng Việt Nam. Bài báo do ông Hồ Ngọc Thắng, Việt kiều Đức chuyển ngữ.
===
Lời dẫn: Hàng trăm nghìn người rời nước Đức mỗi năm, hàng chục nghìn người trong số họ không quay trở lại. Hầu hết họ đều có tay nghề cao và trẻ. Trong khi một số ngành đang báo động trước xu hướng này, chính phủ liên bang Đức cần có quan điểm rõ ràng.
Ảnh: Thụy Sĩ là điểm đến yêu thích nhất của người Đức di cư.
Việc nhập cư của người nước ngoài vào Đức đã là một chủ đề được thảo luận rộng rãi trong nhiều năm. Mặt khác, sự di cư của người Đức ít được chú ý. Điều này cũng đạt đến một mức độ đáng kể. Theo báo cáo di cư hiện tại của chính phủ liên bang, khoảng 58.000 công dân Đức đã rời khỏi đất nước vĩnh viễn nhiều hơn là chuyển đến đây.
Cái gọi là di cư ròng này là kết quả nếu người ta trừ di cư vĩnh viễn (270.294) khỏi nhập cư (212.669). Kết quả trong năm 2018 gần như giống hệt nhau: đối với 261.851 người di cư, chỉ có 201.531 người Đức di chuyển về, tương ứng với cán cân di cư là 60.320 người. Xu hướng này đã rõ ràng trong một thập kỷ. Nhà nghiên cứu di cư Andreas Ette từ Viện Nghiên cứu Dân số Liên bang cho biết: “Trong thập kỷ qua, chúng ta đã vĩnh viễn mất đi số dân của một thành phố có quy mô 50.000 người mỗi năm“.
Các quốc gia đến quan trọng nhất đối với người Đức nhập cư trong năm 2019, như những năm trước, là Thụy Sĩ (16.340), Áo (11.904), Mỹ (9.782), Vương quốc Anh (6.766) và Tây Ban Nha (6.479). Những người Đức trở về chủ yếu đến từ Thụy Sĩ (10.523), Mỹ (9.498), Áo (6.631), Vương quốc Anh (6.385) và Thổ Nhĩ Kỳ (5.620). Tổng cộng có tới bốn triệu công dân Đức hiện đang sống lâu dài ở nước ngoài, chiếm năm phần trăm dân số.
Những người này là ai và tại sao họ lại ra đi? Trong một thời gian dài, tương đối ít người biết về người Đức sinh sống ở nước ngoài. Các nhà kinh tế chỉ có thể suy đoán lý do tại sao và với kiến thức, nghề nghiệp học nào mà các công dân Đức ra đi. Người ta chỉ biết rằng đó là những người có trình độ cao ra đi. Chỉ vào tháng 12 năm ngoái, Viện Nghiên cứu Dân số Liên bang đã trình bày kết quả nghiên cứu về trình độ chuyên môn của những người di cư Đức. Kết quả là, khoảng 3/4 số người di cư ra nước ngoài được khảo sát có bằng đại học – trong dân số chỉ là 1/4. Ví dụ, có một số lượng lớn những người ra đi có bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ, trong khi những người có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc trình độ trung học cơ sở bỏ đi lại chiếm tỷ lệ thấp.
Hầu hết những người được hỏi đều còn trẻ. Trung bình, họ 37 tuổi, trẻ hơn khoảng 10 tuổi so với tuổi trung bình của dân số chung. Với nghiên cứu của mình, các nhà nghiên cứu đã xem xét lý do tại sao nhiều người chuyển ra nước ngoài và việc di cư ảnh hưởng đến cuộc sống của họ như thế nào.
Các cuộc khảo sát về người di cư và người hồi hương này cho thấy việc di chuyển ra nước ngoài chủ yếu là vì lý do nghề nghiệp (58%). 46% cho rằng lý do là “nhận ra một lối sống nhất định” – ví dụ như đây là những người được thu hút đến Địa Trung Hải vì khí hậu dễ chịu hơn đối với họ hoặc những người có tình cảm đặc biệt với văn hóa của đất nước mà họ đến. Lý do gia đình và nghiên cứu cũng là động cơ thường được đề cập. Các nhà nghiên cứu nhận thấy: “Sự không hài lòng với nước Đức đóng một vai trò phụ”, hầu hết những người di cư là “do cơ hội thúc đẩy” và không vì thất vọng.
Nhưng sự mất mát đều đặn của khoảng 60.000 người hầu hết là thanh niên và có học mỗi năm có phải là tổn thất cho đất nước hay thậm chí là chảy máu chất xám? Ví dụ, việc các bác sĩ Đức di cư đến Thụy Sĩ đã là một vấn đề được nhắc đến trên các phương tiện truyền thông trong những năm gần đây, do đó Bộ trưởng Y tế Jens Spahn muốn gây khó khăn hơn trong việc lôi kéo họ bằng các quy định của EU.
Ý kiến của các chuyên gia khác nhau. Christoph Busch, Trưởng bộ phận Lao động và Đổi mới tại hiệp hội kỹ thuật số Bitkom cho biết: “Chảy máu chất xám là một vấn đề của nền kinh tế Đức. “Các chuyên gia công nghệ thông tin (CNTT) nói riêng được săn đón ráo riết trong tất cả các ngành.” Vào cuối năm 2018, có 82.000 vị trí tuyển dụng. Ông Busch nói: “Nền kinh tế Đức, vốn chủ yếu do các công ty quy mô vừa chi phối, không thể theo kịp cuộc chiến toàn cầu về nhân tài“.
Ông Holger Bonin từ Viện vì Tương lai Việc làm (IZA) coi luận điểm về chảy máu chất xám là phóng đại. Bonin cho biết: “Tỷ lệ những người có trình độ cao cũng đang tăng lên khi nói đến nhập cư vào Đức. Nó hiện là khoảng 40% và do đó cao hơn mức trung bình của Đức. Đúng hơn, có một sự phân cực giữa nhiều người được đào tạo tốt và nhiều người thất học. “Người trung lưu bị thiếu vì thường không có hệ thống đào tạo nghề của công ty ở nước khác,” ông giải thích.
Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Dân số Liên bang cho thấy những người được hỏi tương đối sẵn sàng quay trở lại. Đối với nhiều người, thời gian lưu trú bị giới hạn về mặt thời gian. Do đó, về lâu dài, không có chuyện mất các lực lượng chuyên khoa có trình độ chuyên môn cao. Liên quan đến vấn đề này, chính phủ liên bang Đức cũng chỉ đánh giá khả năng di chuyển ngày càng tăng của người Đức là một biểu hiện của toàn cầu hóa đang phát triển:
“Việc tạm trú ở nước ngoài với mục đích học tập hoặc làm việc ngày càng trở thành một vấn đề tất nhiên và thường gắn liền với sự gia tăng vốn văn hóa xã hội cũng như kiến thức chuyên môn. Sự di chuyển ngày càng tăng và mạng lưới quốc tế cũng mang lại lợi ích cho nước Đức như một địa điểm khoa học, như hình minh họa bên dưới dữ liệu được hiển thị.”
Các Dịch vụ Khoa học của Quốc hội Đức cũng lập luận tương tự trong một bài báo về vấn đề di cư của các nhà khoa học có trình độ cao. Kết quả là, không có tác động chảy máu chất xám nào được mong đợi ở Đức, Các dịch vụ Khoa học này đã viết thế và đề cập tới sự tham khảo của chính phủ liên bang. Việc lưu trú tạm thời của các nhà khoa học ở nước ngoài là một phần của “tuần hoàn não” nội tại của khoa học.
“Do đó, Chính phủ Liên bang không coi việc tính toán kinh tế về bất kỳ tổn thất nào do việc di cư của những người đã tốt nghiệp đại học là hợp lý.”
Chính phủ liên bang đánh giá tình hình di cư rõ ràng hơn. “Theo Chính phủ Liên bang, Đức là một quốc gia hấp dẫn, mang tính quốc tế đối với lao động có trình độ cao. “Cuộc di cư của những người Đức có trình độ cao” không phải là chủ đề của số liệu thống kê chính thức“, chính phủ Đức viết để trả lời một câu hỏi từ nhóm nghị sĩ quốc hội Đức AfD.
Đường link của bài báo:
===
Hiện tượng nhập cư và di cư là hết sức bình thường trong mọi xã hội, đất nước. Đúng như bài báo nêu ra, người Đức có trình độ bỏ ra nước ngoài sinh sống nhiều hơn số người nhập cư cỡ 60.0000 người/ năm là không hề nhỏ, tương đương số dân của một thành phố ở Đức. Nếu nó chỉ là hiện tượng đột xuất, nhất thời thì không sao, nhưng kéo dài nhiều năm thì chắc chắn là chảy máu chất xám.
Tuấn Thanh
