Báo chí khi đưa tin về tội phạm luôn thu hút sự chú ý của đông đảo công chúng vì tâm lý con người nói chung đều tò mò trước những sự vật, hiện tượng, hành vi trái với quy luật phát triển của tự nhiên; lệch chuẩn; trái pháp luật. Trên thực tế, những thông tin về loại tội phạm giết người, cướp tài sản, cưỡng đoạt tài sản… luôn tạo ra những cảm xúc mạnh đối với công chúng. Họ muốn biết các loại tội phạm đã lập kế hoạch ra sao, gây án thế nào, vì sao tội phạm đó xảy ra? Liệu có xảy ra đối với họ và gia đình hay không? Làm thế nào để ngăn ngừa được những việc tương tự xảy ra? luật pháp đã bị vi phạm như thế nào? người vi phạm pháp luật đã bị bắt và bị trừng phạt như thế nào?…
Do vậy người làm báo với vai trò người gác cổng tin cậy của công chúng, trước khi đặt bút cần tuân thủ các nguyên tắc sau đây
Luôn tuân thủ nguyên tắc “suy đoán vô tội”. Đây là một nguyên tắc cơ bản của Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, theo đó một người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi tội phạm của họ được chứng minh theo trình tự, thủ tục luật định và có bản án kết tội của Tòa án có hiệu lực pháp luật. Ngược lại, nếu báo chí không tuân thủ nguyên tắc này sẽ vi phạm nghiêm trọng quyền con người và quyền công dân, để lại hậu quả khôn lường cho xã hội. Khi đưa tin về tội phạm, nhà báo cần phải có những kỹ năng cơ bản của người làm báo, đó là kỹ năng kiểm chứng độ chính xác các dữ kiện, phân tích một cách chuẩn xác các sự kiện móc nối với nhau, cần có các dữ liệu hỗ trợ cho sản phẩm của mình. Tác phẩm báo chí phải rõ ràng, chân thực, tránh lạm dụng quyền là nhà báo để khai thác thông tin làm tổn thương nạn nhân và gia đình họ.
Đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội. Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính thống cho công chúng để gạt đi những lời đồn đại. Cơ quan báo chí nào có được những thông tin đáng tin cậy, khách quan thì công chúng sẽ đọc, nghe, xem sản phẩm của cơ quan báo chí đó để tìm thêm thông tin, để bảo đảm rằng họ biết những gì đang diễn ra một cách chuẩn xác. Mặc dù hiện nay, công chúng có thể lấy thông tin từ các mạng xã hội, tuy nhiên báo chí vẫn có vị trí cao trong lòng công chúng về độ tin cậy so với các nguồn thông tin khác. Vì trách nhiệm lớn lao này, báo chí vẫn phải là người gác cổng tin cậy của công chúng.
Tuân thủ pháp luật. Thông tin về tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật tự thân nó đã hấp dẫn vì thông tin về mặt trái của xã hội, tự nó tạo ra hiệu ứng tâm lý của con người nên loại thông tin này có lượng người đọc, người xem rộng, đủ lứa tuổi và có tính đại chúng cao. Thông tin về tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật đến mọi người không chỉ là thông tin khách quan mà nó còn có tác dụng định hướng hành động, định hướng tư tưởng cho độc giả.
Để làm được điều này, phóng viên cần tác nghiệp đúng quy định của Luật Báo chí; phản ánh khách quan, công khai sự thật, tránh suy diễn một chiều; tránh tạo nghi ngờ, bức xúc trong dư luận; các cơ quan báo chí cần có quan điểm rõ ràng, đúng đắn trong phản ánh thông tin, tránh những thông tin gây hiểu lầm, tạo dư luận xấu trong xã hội.
Thông tin về tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật nhất thiết phải bảo đảm quyền con người được quy định trong Hiến pháp 2013. Theo đó, Điều 20 quy định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”. Đồng thời, theo Điều 21: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình. Thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình được pháp luật bảo đảm an toàn”..■
