Mạng toàn cầu đã tạo cơ hội cho con người sức mạnh thông tin và hợp tác. Con người bình đẳng gần như tuyệt đối trong tiếp cận và phổ biến thông tin. Mỗi cá nhân có quyền làm những gì mà họ cho là tốt nhất với những thông tin mà họ có. Hay nói cách khác, với mạng toàn cầu, con người có thêm sức mạnh để tìm kiếm thông tin. Hơn nữa, sự kết nối, hợp tác không biên giới trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Điều đó tạo triển vọng cho những cộng đồng toàn cầu.
Mạng toàn cầu – nhân tố quan trọng “làm phẳng” thế giới
Tạp chí Times đã bình chọn khoa học người Anh Tim Berner-Lee là một trong 100 người quan trọng nhất của thế kỷ 20. Bởi vì chính ông là người đã góp phần “làm phẳng” thế giới khi phát triển mạng toàn cầu (World Wide Web) – một hệ thống tạo ra, sắp xếp và liên kết các tài liệu để có thể dễ dàng truy nhập qua Internet. Và ngày 06/8/1991 – ngày mà địa chỉ web đầu tiên http://info.cern.ch đã được Berner-Lee tạo ra và đưa vào hoạt động – đánh dấu mốc quan trọng của quá trình “làm phẳng” thế giới.
Quả thật, mạng toàn cầu đã tạo cơ hội cho con người sức mạnh thông tin và hợp tác. Con người bình đẳng gần như tuyệt đối trong tiếp cận và phổ biến thông tin. Mỗi cá nhân có quyền làm những gì mà họ cho là tốt nhất với những thông tin mà họ có. Hay nói cách khác, với mạng toàn cầu, con người có thêm sức mạnh để tìm kiếm thông tin. Hơn nữa, sự kết nối, hợp tác không biên giới trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Điều đó tạo triển vọng cho những cộng đồng toàn cầu.
Một nghiên cứu mới của Hội đồng Hiệp sỹ (Mỹ), một nhóm gồm 17 chuyên gia về chính sách công, Internet và tin tức cho rằng: Thời đại kỹ thuật số đang tạo ra một sự phục hưng cho truyền thông và thông tin – thời của những tư duy mới và táo bạo để thúc đẩy mạnh mẽ cơ hội tiếp cận thông tin cho người dân Mỹ, thông tin y tế cho các cộng đồng trong nước và giá trị của nền dân chủ Mỹ. Các mạng mở đóng vai trò rất quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng. Tiềm năng sử dụng công nghệ nhằm tạo ra một nền dân chủ minh bạch và liên thông dường như chưa bao giờ sáng lạn hơn[1].
Mạng toàn cầu mở rộng quyền tự do thông tin của con người
Quyền tự do thông tin là một quyền cơ bản của con người đã được nhân loại thừa nhận. Thậm chí, có ý kiến khẳng định rằng nó là quyền để thực hiện mọi quyền vì không có thông tin thì người dân không thể biết, không thể bàn, không thể làm và không thể kiểm tra bất cứ vấn đề gì; và tất cả các quyền chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội của công dân đều chỉ có thể đảm bảo thực hiện trên cơ sở đảm bảo quyền tự do thông tin[2].
Tuyên ngôn quốc tế về quyền con người 1948 đã tuyên bố: “Mọi người đều có quyền tự do ngôn luận và bày tỏ ý kiến. Quyền này bao gồm quyền tự do giữ quan điểm mà không bị can thiệp và tự do tìm kiếm, tiếp nhận và chia sẻ các ý tưởng và thông tin bằng bất kỳ phương tiện nào mà không có biên giới”[3] (Điều 19). Hiến pháp Việt Nam năm 2013 cũng ghi nhận “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định” (Điều 69). Cho đến nay, những khẳng định trên vẫn hoàn toàn đúng. Nhưng vào thời điểm các văn bản trên được ban hành, loài người chưa hiểu rõ về Internet, về mạng toàn cầu và do đó cũng chưa thể hiểu được quyền tự do thông tin sẽ biến đổi ra sao trong xã hội thông tin toàn cầu.
Thời nay, quyền tự do thông tin đã phát triển một cách bùng nổ:
- Con người có thể tiếp cận gần như mọi thông tin qua mạng toàn cầu mà không lệ thuộc truyền thông truyền thống (báo chí, sách, nhà nước) như trước.
- Con người có thể thu thập lượng thông tin đồ sộ một cách dễ dàng và gần như miễn phí. Đặc biệt với sự hỗ trợ của những trang tìm kiếm (nổi tiếng nhất là Google.com).
- Con người được tiếp cận các thông tin đa chiều (do ai cũng có thể đưa thông tin lên mạng) để có thể đưa ra quyết định đúng đắn nhất. Nhờ vào Internet, hoàn toàn có thể hi vọng một sự thay đổi thực sự, đặc biệt là thông qua việc sử dụng các mô hình kết hợp để cho ra đời các báo cáo xác thực, dựa trên phương pháp thu thập dữ liệu từ công chúng. Có hàng chục tổ chức phi chính phủ bắt đầu tìm kiếm tất cả các loại dữ liệu mà trước đây không thể có được, ví dụ như các báo cáo về ô nhiễm và tội phạm thành thị. Các báo cáo này có sự đóng góp của những người sử dụng thường xuyên[4].
- Một cộng đồng người có thể truyền tin cho nhau một cách đồng thời và cực kỳ nhanh chóng thông qua các mạng xã hội (Facebook, Twitter, Youtube…)
Sự bùng nổ thông tin đã nảy sinh những cuộc tranh luận lớn kéo dài cả thập kỷ qua như vai trò của điện thoại di động trong sự phát triển kinh tế, vai trò của blog trong việc tăng cường sự đa dạng của truyền thông, vai trò của mạng xã hội trong các cuộc phát động chính trị[5]…
[1] Xem: Truyền thông thời “internet mở” (http://www.tuanvietnam.net/2009-10-07-truyen-thong-thoi-internet-mo-)
[2] PGS.TS. Thái Vĩnh Thắng, Quyền tiếp cận thông tin – Điều kiện thực hiện các quyền con người và quyền công dân, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 17 tháng 9/2009 (tr.11).
(http://www.nclp.org.vn/nha_nuoc_va_phap_luat/quyen-tiep-can-thong-tin-111ieu-kien-thuc-hien-cac-quyen-con-nguoi-va-quyen-cong-dan)
[3] Wolfgang Benedek (chủ biên), Tìm hiểu về Quyền con người, NXB Tư pháp, 2008, tr. 391.
[4] Xem: Chỉ cần “bịt miệng” Google? (http://www.tuanvietnam.net/2009-10-29-chi-can-bit-mieng-google-)
[5] Xem: Bàn về tính dân chủ trên Internet (http://www.tuanvietnam.net/2009-10-28-ban-ve-tinh-dan-chu-tren-internet)
