Tờ Global Times ngày 18/6/2023 có bài viết đáng chú ý bàn về đa nguyên nhân quyền có tiêu đề “Định hình sự đa dạng của các nền văn minh nhân quyền thông qua hợp tác vì sự phát triển” lên án Mỹ và phương Tây luôn áp đặt sự nhất nguyên đối với nhân quyền của họ, không chấp nhận sự đa dạng. Bài viết với luận thuyết có giá trị, đáng tham khảo, mặc dù xuất phát từ bảo vệ quan điểm của Trung Quốc về nhân quyền.
===
Nhân quyền là một khái niệm cơ bản của nền văn minh nhân loại hiện đại, là chìa khóa để bảo vệ các giá trị con người và tìm kiếm nguồn gốc tính hợp pháp của cộng đồng chính trị nhân loại. Thông qua những phản ánh sau Thế chiến II và sự phê phán về giá trị của tính chủ thể con người và tính hiện đại chính trị, dựa trên Hiến chương Liên Hợp Quốc và Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, nhân loại đã đạt được sự đồng thuận về quyền con người như một phạm trù của nền văn minh hiện đại, và đã hình thành một nền “văn minh nhân quyền” dựa trên sự tôn trọng và bảo vệ quyền con người như một hình thức tổng hợp.
Tuy nhiên, trong cấu trúc quản trị toàn cầu về nhân quyền, có một cuộc tranh luận giữa các hình thức nhất nguyên và đa nguyên của văn minh nhân quyền .
Trong cách nhìn của một số học giả nhân quyền và chính trị gia phương Tây, chỉ có một hình thức văn minh nhân quyền thực sự, mang thành quả của nền văn minh nhân loại phổ quát, đó là văn minh nhân quyền phương Tây.
Có hai ý nghĩa cốt lõi của thuyết nhất nguyên về văn minh nhân quyền dựa trên chủ nghĩa trung tâm của phương Tây.
Thứ nhất, nó đánh đồng lịch sử phát triển của nền văn minh nhân quyền là thành quả của nền văn minh nhân loại chung với lịch sử phát triển và phổ biến của nền văn minh phương Tây, đồng thời phủ nhận sự đa dạng trong quá trình phát triển của nền văn minh nhân quyền. Tiếp tục tường thuật về nguồn gốc phương Tây của khái niệm nhân quyền hiện đại, chủ nghĩa trung tâm phương Tây đã lặng lẽ đi vào lịch sử phát triển của nền văn minh nhân quyền, định hình một nền văn minh nhân quyền nhất nguyên bắt nguồn từ chủ nghĩa trung tâm phương Tây.
Thứ hai, thuyết nhất nguyên của nền văn minh nhân quyền phương Tây tuyên bố cái gọi là luận đề kết thúc lịch sử của nhà khoa học chính trị người Mỹ Francis Fukuyama, lập luận rằng nền văn minh chính trị phương Tây với nền dân chủ tự do làm cốt lõi có thể trở thành phương thức cuối cùng của sự tiến hóa tư tưởng nhân loại và hình thức cuối cùng của quy luật chính trị của con người, từ đó phủ nhận tính chất vô tận của sự phát triển văn minh nhân quyền.
Theo “Sự tự phụ chết người” này, các nước phương Tây tìm kiếm độc quyền ý thức hệ toàn cầu lấy nhân quyền làm vấn đề cốt lõi, cố gắng sử dụng thuyết nhất nguyên của nền văn minh nhân quyền dựa trên chủ nghĩa trung tâm của phương Tây để tác động đến con đường xây dựng quốc gia và quỹ đạo phát triển nhân quyền ở một số lượng lớn các quốc gia đang phát triển, kìm hãm sự phát triển của nhân quyền ở các quốc gia mà họ coi là “đối thủ cạnh tranh chiến lược” và cố gắng thao túng quản trị nhân quyền toàn cầu vì lợi ích quốc gia của họ bằng cách kiểm soát diễn ngôn về nền văn minh nhân quyền.
Tuy nhiên, chính sự phủ nhận tính đa dạng và vô hạn của sự phát triển của nền văn minh nhân quyền đã làm cho thuyết nhất nguyên về văn minh nhân quyền của phương Tây trở thành một hình thức lý thuyết nhân quyền xa lạ.
Trong thế kỷ 21, sự phát triển của nền văn minh nhân loại đã chứng minh rõ ràng rằng nền văn minh là đa nguyên và con đường phát triển của nền văn minh là đa dạng. Theo những người tin vào chủ nghĩa đa nguyên văn minh, với giáo sư người Mỹ Samuel Huntington là người đại diện chính, một hệ thống thế giới đa văn minh đang xuất hiện. Nền văn minh của phương Tây không phổ biến. Cách mà Trung Quốc hiện đại phát triển cho thấy các nền văn minh đang đổi mới và đa dạng hóa.
Có hai mệnh đề cốt lõi của thuyết đa nguyên văn minh về nhân quyền. Thứ nhất, hình thức văn minh của nhân quyền rất đa dạng. Trong khi khẳng định quyền con người đóng vai trò không thể thiếu trong quản trị toàn cầu của thế kỷ 21, đồng thời nhấn mạnh quyền con người là thành quả và là biểu tượng của sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại.
Thứ hai, các nền văn minh nhân quyền khác nhau đều bình đẳng. Ở một khía cạnh nào đó, khái niệm nhân quyền lấy con người làm trung tâm của Trung Quốc và con đường phát triển nhân quyền mang đặc sắc Trung Quốc đã tạo ra một hình thức văn minh nhân quyền mới và làm phong phú thêm một cách khách quan sự đa dạng của nền văn minh nhân quyền. Hình thức văn minh nhân quyền của Trung Quốc sẽ đóng vai trò là một mô hình mới về triết lý nhân quyền và phát triển nhân quyền cho phần lớn các nước đang phát triển. Đồng thời, Trung Quốc kiên định vị trí hàng đầu của Liên hợp quốc trong quản trị nhân quyền toàn cầu và phản đối chủ nghĩa đơn phương và bá quyền.
Cùng với cộng đồng quốc tế, Trung Quốc thúc đẩy quản trị nhân quyền toàn cầu theo hướng công bằng, chính đáng, hợp lý và toàn diện hơn, làm phong phú thêm nội dung của các nền văn minh nhân quyền và đóng góp cho sự phát triển của nền văn minh nhân loại.
