Hoa Kỳ đã đưa ra lời bác bỏ toàn diện nhất về các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với những vùng biển rộng lớn ở Biển Đông trong một nghiên cứu dài 44 trang do Bộ Ngoại giao công bố hôm 12/1.

“Không có điều khoản nào của UNCLOS có thuật ngữ “quyền lịch sử”

Báo cáo mang tên “Những giới hạn trên các vùng biển số 150”, đánh giá các tuyên bố chủ quyền hàng hải của Trung Quốc tại Biển Đông đã chống lại các quy định của Công ước quốc tế của Liên hợp quốc (LHQ) về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Hoa Kỳ không có quan điểm nào về chủ quyền đối với khoảng 250 đảo, đá ngầm, bãi cạn và bờ biển, nhưng họ nhất quyết đòi quyền đi lại tự do qua các tuyến đường thương mại trên biển, đặc biệt là ở những khu vực mà quyền kiểm soát hàng hải của Bắc Kinh trái với luật pháp quốc tế.

Nghiên cứu trong báo cáo đề cập đến 4 lĩnh vực gây tranh cãi, trong số đó có tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với hơn 100 thực thể ở Biển Đông, vượt xa lãnh thổ ven biển của nước này và thường bị nhấn chìm khi thủy triều lên. Theo công ước mà Trung Quốc phê chuẩn năm 1996, các đối tượng địa lý như vậy không thể được tuyên bố chủ quyền hợp pháp hoặc tạo ra các vùng biển.

Bắc Kinh không chỉ tuyên bố sở hữu các thực thể bị nhận chìm mà còn liên kết các khu vực khác biệt về địa lý với nhau để tạo ra “đường cơ sở thẳng”, vẽ các khối lớn vùng biển đặc quyền xung quanh các quần đảo trong vùng biển giàu năng lượng. Báo cáo cho biết, các khu vực này dường như tồn tại xung quanh bốn nhóm quần đảo mà Trung Quốc thường gọi là Tứ Sa: quần đảo Pratas (Đông Sa), quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam (Tây Sa) và quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam (Nam Sa) và quần đảo Trung Sa.

Ngoài ra, Trung Quốc, bằng cách coi mỗi nhóm đảo là một đơn vị, khẳng định các yêu sách đối với nội thủy, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. “Thực hành này không phù hợp với UNCLOS, vốn chỉ cho phép vẽ đường cơ sở trong những trường hợp hạn chế – một đường bờ biển thụt vào hoặc các đảo ở vùng lân cận bờ biển”, báo cáo nhấn mạnh.

Cuối cùng, nghiên cứu xác định không có cơ sở pháp lý nào để Trung Quốc khẳng định “quyền lịch sử” ở Biển Đông. Bắc Kinh chưa bao giờ đưa ra lý do pháp lý cho tuyên bố của mình. “Không có điều khoản nào của UNCLOS có thuật ngữ “quyền lịch sử”, cũng như không có cách hiểu thống nhất về việc này và thuật ngữ này có nghĩa là gì đối với luật pháp quốc tế”, báo cáo cho biết.

CHND Trung Hoa tuyên bố chủ quyền một cách bất hợp pháp

Các nhà nghiên cứu viết kết luận trong báo cáo rằng: “Ảnh hưởng tổng thể của những yêu sách hàng hải này là việc CHND Trung Hoa tuyên bố chủ quyền một cách bất hợp pháp hoặc một số hình thức độc quyền tài phán đối với hầu hết Biển Đông. Trong khi đó, nhiều quy định đã được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế và được phản ánh trong UNCLOS”.

Hãng tin Newsweek cho hay, các tác giả chính của báo cáo gồm: Kevin Baumert, Amy Stern và Amanda Williams, người đã thực hiện nghiên cứu cho Văn phòng Đại dương và Địa cực thuộc Cục Đại dương và Môi trường Quốc tế và Khoa học tại Bộ Ngoại giao Mỹ.

Nghiên cứu cũng tái khẳng định sự ủng hộ của Mỹ đối với phán quyết vụ kiện của Philippines nhằm vào Trung Quốc năm 2016 của Tòa Trọng tài Thường trực ở The Hague, trong đó bác bỏ yêu sách “đường chín đoạn” của Bắc Kinh. Một nghiên cứu trước đó từ năm 2014 mang tên “Giới hạn trên biển số 143”, cũng đã phát hiện ra “đường 9 đoạn” không phù hợp với UNCLOS.

“Với việc công bố nghiên cứu mới nhất này, Hoa Kỳ một lần nữa kêu gọi CHND Trung Hoa tuân thủ các yêu sách hàng hải của mình với luật pháp quốc tế như được phản ánh trong UNCLOS, tuân thủ quyết định của Tòa trọng tài trong phán quyết ngày 12/7/2016 và ngừng các hoạt động cưỡng chế, đơn phương và trái pháp luật ở Biển Đông”, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết trong một tuyên bố kèm theo.

Huyền Chi