Bài xã luận ngày 11/2/2023 mới đây, tờ báo Global Times đã có bài bình luận hiểm hóc, lý giải nguồn gốc “sự hiếu chiến của nền dân chủ Mỹ” bắt nguồn từ tư tưởng bá chủ, độc đoán của nó. Bài viết cho chúng ta góc nhìn đặc sắc, tính thuyết phục cao lý giải về hành xử của cái gọi là “nền dân chủ Mỹ” từ xưa đến nay, rất đáng để tham khảo, chiêm nghiệm.
===
Trong bài phát biểu mới đây, Tổng thống Mỹ Joe Biden không chỉ ca ngợi bản thân về những thành tựu đạt được trong hai năm qua mà còn tập trung củng cố những ưu điểm của cái gọi là hệ thống dân chủ. Ông khẳng định rằng “các nền dân chủ đã trở nên mạnh hơn chứ không yếu đi”, thổi phồng sự đối đầu giữa “các nền dân chủ” với “các chế độ chuyên chế”. Nhưng câu chuyện về “nền dân chủ kiểu Hoa Kỳ” này cho thấy rằng nó thực sự đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, giống như người bán càng khó bán thì hàng hóa càng trở nên kém tin cậy.
Trong “nền dân chủ Hoa Kỳ”, có một cấu trúc ổn định bao gồm quyền bá chủ, bắt nạt và độc đoán. Bá quyền là mục tiêu cốt lõi, bắt nạt là phương thức hành động và độc đoán là đặc điểm hành vi. Cả ba có thể thay đổi biểu hiện bên ngoài theo sự tăng giảm sức mạnh của chính nước Mỹ, nhưng bản chất của chúng sẽ không thay đổi, và nó được khắc ghi trong “nền dân chủ Hoa Kỳ”.
Ba từ được phản ánh nổi bật trong việc Hoa Kỳ kiểm soát và độc quyền quyền giải thích nội hàm của nền dân chủ hiện đại. Nó không cho phép giải thích lần thứ hai. Nó muốn nhổ tất cả những “bông hoa” mọc tự nhiên trong khu vườn văn minh chính trị của nhân loại và chỉ để lại một hạt giống duy nhất là “nền dân chủ Hoa Kỳ”. Tuy nhiên, điều này đi ngược lại xu hướng chung là đa cực hóa và đa dạng hóa. Mỹ chỉ biết nghĩ mà không thực sự làm, làm cho Mỹ trông méo mó, biến dạng, có khi đạo đức giả, có khi gớm ghiếc.
Nói chung, nền dân chủ hiện đại có thể được chia thành hai cấp độ. Ở một nước có chủ quyền, dân chủ có nghĩa là dân làm chủ nước, việc của dân do dân bàn bạc và giải quyết; trong quan hệ quốc tế, dân chủ có nghĩa là mọi quốc gia có chủ quyền đều bình đẳng, ý chí và yêu cầu của quốc gia đó phải được tôn trọng. Xét từ sự phát triển của nền văn minh nhân loại trong hàng nghìn năm, tất cả các quốc gia đều không ngừng thử nghiệm các phương thức để người dân tham gia vào đời sống công cộng, bao gồm cả đời sống chính trị, và cuối cùng dần dần khám phá một con đường chính trị phù hợp với điều kiện của quốc gia mình. Toàn bộ quá trình thể hiện xu hướng đa dạng hóa và chưa bao giờ có một “hệ thống dân chủ” nào phù hợp với tất cả.
Nhân danh “dân chủ”, Hoa Kỳ phân biệt bạn và thù, và can dự vào Chiến tranh Lạnh toàn cầu. Đây là bá quyền dân chủ kiểu Mỹ. Về quan hệ quốc tế, Mỹ thực sự quan tâm nhiều hơn đến cái gọi là trật tự và thứ bậc. Một khi có khái niệm thứ bậc như vậy, sẽ không có nền dân chủ thực sự. Hoa Kỳ tự coi mình là một nhà lãnh đạo và thông qua quyền tài phán dài hạn, họ lạm dụng luật pháp trong nước và thực thi chúng trong cộng đồng quốc tế, đàn áp các quốc gia khác theo ý muốn và chỉ tìm kiếm lợi ích cá nhân. Những ý tưởng và thực hành này là phản dân chủ.
Riêng năm 2022, Mỹ đã thực hiện 100 lệnh trừng phạt đối với các nước khác, liên quan đến 82 quốc gia và khu vực. Số lượng thực thể trong danh sách trừng phạt của Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) của Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã tăng từ 912 vào năm 2000 lên 9.421 vào tháng 10 năm 2021, mức tăng ròng 933%.
Trong những năm qua, đã có vô số vụ phản dân chủ ở Mỹ. “Dân chủ” từ lâu đã là một công cụ mà Hoa Kỳ theo đuổi quyền bá chủ toàn cầu. Khi Washington cần đàn áp đối thủ, dân chủ là vũ khí; khi cần lấy lòng đối tác thì dân chủ là nền tảng. “Bạo chúa” phản dân chủ nói về “dân chủ” là xúc phạm dân chủ. Bản chất bá quyền, bắt nạt và độc đoán của nền dân chủ Hoa Kỳ đang trải qua những cú sốc bên trong và bên ngoài chưa từng có. Từ cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol năm 2021 cho đến cuộc hỗn loạn chính trị trăm năm có một vào năm nay, “nền dân chủ Hoa Kỳ” đã bắt đầu xuất hiện những rạn nứt từ bên trong. Các hoạt động dân chủ thành công của các quốc gia khác bị giới tinh hoa chính trị Mỹ, những người đã quen với tầm quan trọng của bản thân, coi là kẻ thù đáng gờm.
Khi một hệ thống gặp khủng hoảng, tính hiếu chiến của nó sẽ trở nên mạnh mẽ hơn và bản chất bá quyền, bắt nạt và độc đoán của nền dân chủ Hoa Kỳ sẽ tăng lên. Nhưng từ quan điểm của lẽ thường, trạng thái bất thường này là không bền vững. “Nền dân chủ Mỹ” lâu nay được sử dụng như một thứ vũ khí khai hỏa khắp nơi, ngày càng thu hút sự cảnh giác của thế giới. Nền dân chủ Hoa Kỳ hoặc là chủ động tự điều chỉnh để thích ứng với sự phát triển của thời đại, hoặc là nó sẽ bị động bị tụt lại phía sau bởi làn sóng của thời đại. Đối với nền dân chủ Hoa Kỳ ngày nay, đây là hai lựa chọn duy nhất trên bàn. Đây là điều mà Tổng thống Biden nên bận tâm.
===
Góc nhìn này của tờ báo Global Times cho chúng ta sự tham khảo, đánh giá và biện giải, đấu tranh, phản bác không chỉ với nước Mỹ mà còn với các cường quốc, nước lớn đang có tư tưởng bá quyền, cá lớn nuốt cá bé trong bang giao quốc tế hiện nay.
