Việt Nam đang tiếp tục quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế. Đại hội Đảng lần thứ XIII sắp tới sẽ giải quyết những vấn đề nóng của đất nước trong đó trọng tâm giải quyết những thách thức mới về quyền con người.
Một là, thách thức trong ghi nhận, bảo vệ, bảo đảm những quyền mới phát sinh, như quyền an ninh và an toàn thông tin mạng, quyền kinh doanh và thanh toán trên nền tảng internet, quyền giáo dục và sinh hoạt tôn giáo, văn hóa trực tuyến, quyền riêng tư, nhất là trên mạng xã hội, quyền an toàn thân thể, danh dự, nhân phẩm của trẻ em, quyền của nhóm LGBT, ….
Hai là, thách thức trong giải quyết một số vấn đề quyền con người như: quyền con người được đề cập trực tiếp ngày càng nhiều hơn, bức xúc hơn trong các vụ khiếu kiện đông người, điểm nóng thay vì chỉ được giới hạn trong quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như hiện nay; bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong hoạt động tư pháp, quyền con người của những nghi can, nghị phạm trongtạm giữ, tạm giam; việc xây dựng cơ quan nhân quyền quốc gia. Bên cạnh đó, sau khi đã ra nhập 7 công ước quốc tế về quyền con người chủ chốt, cần xem xét gia nhập 2 công ước cơ bản còn lại về quyền của những người lao động di trú, kể cả quyền của những người bị cưỡng bức đưa đi mất tích….
Ba là, thách thức trong thúc đẩy thiết lập quyền bình đẳng giữa con người, công dân và Nhà nước theo thể chế pháp quyền trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng (tháng 4/2020) nhấn mạnh: “Tiếp tục cụ thể hóa, hoàn thiện thể chế thực hành dân chủ…, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Trongthể chế Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, quyền làm chủ của nhân dân không chỉ là làm chủ tập thể, mà làm chủ cả bản thân và cả tập thể; hay nói cách khác là làm chủ về quyền con người và về quyền công dân theo thể chế pháp quyền XHCN. Thể chế pháp quyền trong Nhà nước pháp quyền là tổng hòa thể chế pháp quyền có tính bình đẳng của con người, của công dân và của Nhà nước.
Tuy nhiên hiện nay trong phương hướng tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN chủ yếu mới tập trung vào xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp quyền của Nhà nước, mà hầu như chưa chú ý đúng mức đến việc xây dựng thể chế pháp quyền của con người, của công dân với tính cách là các quan hệ nền tảng và có tính bình đẳng với thể chế pháp quyền của Nhà nước. Do vậy cần phải “thực hiện tốt, có hiệu quả trên thực tế phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” như Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII đã xác định.
Bốn là, giải quyết mối quan hệ giữa “lấy con người làm trung tâm”, bảo đảm quyền con người và phát triển con người toàn diện. Mục tiêu phát triển con người toàn diện đương nhiên phải “lấy con người làm trung tâm”. Nhưng nếu không có sự tham gia chủ động, tích cực của người dân với tư cách là người là chủ – làm chủ thì không thể “dựa vào dân” và không thể đạt được mục tiêu đó; nói cách khác, việc “lấy con làm trung tâm” là tất yếu, nhưng nếu con người không được bảo đảm quyền của mình, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân thì không thể “lấy dân làm gốc”, không thể phát huy được sức dân và xây dựng được con người phát triển toàn diện.Vì thế việc bảo đảm quyền con người là khâu kết nối cần thiết, không thể thiếu giữa khâu “lấy con người làm trung tâm” và phát triển con người toàn diện.
Năm là, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp quyền tronghoạt động tư pháp nhằm thực hiện công khai, minh bạch nghĩa vụ bảo đảm công lý, quyền con người, quyền công dân như Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Hoạt động tư pháp phải bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đấu tranh có hiệu quả với mọi loại tội phạm và vi phạm”.
Sáu là, vấn đề chủ động, tích cực đối thoại, đấu tranh phòng ngừa , ngăn chặn kịp thời những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ nhân dân, nhất là trong đội ngũ cán bộ, đảng viên; đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm thúc đẩy việc thực hiện các chính sách, pháp luật về bảo đảm quyền con người gắn với nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế. Trong quá trình đó, phải tăng cường thực hiện phương thức trong đối thoại có đấu tranh để nâng cao sự hiểu biết lẫn nhau, từng bước thu hẹp bất đồng và những sự hiểu biết khác nhau giữa Việt Nam với các đối tác quốc tế trong vấn đề dân chủ, nhân quyền; kiên quyết bảo vệ quan điểm, lập trường, lợi ích quốc gia – dân tộc và đấu tranh ngăn chặn một cách hiệu quả các hoạt động lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền để can thiệp vào công việc nội bộ nước ta.
Linh Giang
