Theo GS. TS Bùi Quảng Bạ nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học Bộ Công an, tuy có nhiều cách tiếp cận nhìn nhận, đánh giá và quan niệm khác nhau về “xã hội dân sự” (civil society) tùy thuộc vào mỗi giai đoạn lịch sử và những hoàn cảnh, điều kiện cụ thể của từng giai đoạn lịch sử đó, nhưng quan điểm của các học giả phương Tây đều gặp nhau ở những điểm cốt lõi. Chẳng hạn, về tổ chức, XHDS là một tổ hợp của các thiết chế chính trị – xã hội phù hợp với hệ thống dân chủ, tự do và kinh tế thị trường, bao gồm: các tổ chức cộng đồng, các tổ chức quần chúng, các hội nghề nghiệp, các tổ chức phi chính phủ. Trong một không gian công cộng, các thiết chế này được hình thành một cách tự nguyện, độc lập, có thể thảo luận, tranh luận với nhau; độc lập hoặc cùng nhau thảo luận, tranh luận với nhà nước về các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội để tạo ra sự đồng thuận trong những vấn đề của đời sống xã hội đặt ra.Về bản chất, XHDS là xã hội tự lập phi nhà nước, được hình thành và vận hành trong không gian công cộng và tư nhân, nằm ngoài vùng ảnh hưởng trực tiếp của yếu tố nhà nước. Đó là sự khác biệt giữa “xã hội dân sự” với “xã hội quân sự” hay “xã hội chính trị” (nhà nước), nhưng XHDS có thể được nhà nước hậu thuẫn. Những vấn đề XHDS không tự giải quyết được thì thuộc chức năng của nhà nước.
Hiện nay, pháp luật Việt Nam đã quy định các điều kiện cụ thể để thành lập một tổ chức xã hội nghề nghiệp, đó là phải xác định rõ tôn chỉ, mục đích, điều lệ của tổ chức; thành phần ban sáng lập, hội viên, nguồn tài chính để hoạt động và phương thức hoạt động… Trong thực tiễn, bên cạnh các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội, nhiều hội, tổ chức phi chính phủ đã và đang được thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân hoạt động công khai, hợp pháp.
Tuy nhiên, các đối tượng chống phá thường núp bóng XHDS để thực hiện các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, phá hoại sự ổn định của đất nước và mục tiêu cuối cùng là nhằm lật đổ chế độ. Chiêu trò của các tổ chức hoạt động phi pháp này là vờ tung vai trò “phản biện xã hội”, kêu gọi đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, hướng lái hoạt động của các tổ chức khoác áo “xã hội dân sự” để kích động chống phá. Các đối tượng thúc đẩy xu hướng thoát ly sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, đưa ra các yêu sách, đòi hỏi phi lý… Những người sáng lập một số tổ chức mang danh XHDS thường khi bị bắt, xử lý theo luật pháp thì được các thế lực thù địch chụp cái mũ là nhà “bất đồng chính kiến” hay “tù nhân lương tâm”. Phương thức hoạt động của họ luôn nêu cao dân chủ, nhân quyền, tự do, tôn giáo… để lấy cớ khoét sâu vào các vấn đề nội bộ, các vụ việc trong đời sống xã hội, tạo ra các nhân tố gây bất ổn định từ bên trong để kẻ địch bên ngoài lấy cớ can thiệp.
Điển hình nhất trong các hội nhóm tự xưng, tự hoạt động trái pháp luật với chiêu bài XHDS là Hội Nhà báo độc lập do Phạm Chí Dũng đứng đầu. Danh xưng hoạt động vì XHDS, vì sự tiến bộ đất nước song bản chất của tổ chức này lại làm điều ngược lại. Ngày 21/11/2019, Cơ quan An ninh điều tra Công an TP.HCM đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và thực hiện lệnh bắt bị can để tạm giam, lệnh khám xét đối với Phạm Chí Dũng (53 tuổi; quê quán tỉnh Đồng Tháp; thường trú tại phường 1, Q.Tân Bình, TP.HCM) về tội “Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam” theo Điều 117 – Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Theo Công an TP.HCM, thời gian qua, bị can Phạm Chí Dũng có nhiều hoạt động công khai vi phạm pháp luật nghiêm trọng và rất nguy hiểm, tác động xấu đến sự ổn định xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự thành phố. Do đó, việc khởi tố để điều tra đối với Phạm Chí Dũng là rất cần thiết và đúng quy định của pháp luật. Trường hợp khác có thể kể đến là Nguyễn Năng Tĩnh. Ngày 05/11/2019, TAND tỉnh Nghệ An đã đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án Nguyễn Năng Tĩnh về tội “Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống lại Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam”, tuyên phạt bị cáo Nguyễn Năng Tĩnh 11 năm tù; phạt quản chế bị cáo 5 năm kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù. Thực tế, việc khởi tố, bắt giam trong bất cứ vụ án nào, Cơ quan Điều tra đều phải tuân thủ quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Quá trình bắt, khám xét đã được tiến hành theo đúng quy định pháp luật và đã thu giữ nhiều tài liệu, vật chứng có liên quan đến hành vi phạm tội phục vụ công tác điều tra vụ án. Như vậy, không hề có việc mập mờ, bắt giữ vô cớ như các trang mạng xấu rêu rao.
rước tình hình trên, việc đấu tranh ngăn chặn, vô hiệu hóa âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng “xã hội dân sự” chống phá Việt Nam là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài. Trong đó, vấn đề đầu tiên là phải phân biệt, đánh giá đúng vai trò, vị trí của các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp để tập trung lãnh đạo, định hướng tuân thủ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực đóng góp cho sự nghiệp xây dựng đất nước; cảnh giác trước âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, không để bị tác động, lôi kéo vào các hành vi làm tổn hại đến đất nước. Do đó, nhận diện và đấu tranh ngăn chặn, làm thất bại âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng chiêu bài XHDS là vấn đề mang tính thời sự, cần thiết hiện nay.■
Đăng Minh
