Đinh Cương, một biên tập viên cao cấp của People’s Daily, và hiện là thành viên cao cấp của Viện Nghiên cứu Tài chính Chongyang tại Đại học Renmin của Trung Quốc có bài báo đăng trên tờ báo điện tử Global Times ngày 10/5/2023 phân tích kỹ lưỡng về ứng dụng chatbox AI, minh chứng nó có hệ tư tưởng chứ không trung lập như nó được quảng bá. Bài viết thể hiện góc nhìn, phân tích của học giả Trung Quốc, rất đáng cho chúng ta tham khảo
===
Tôi không tin ChatGPT là một “bot tri thức” mà không có lập trường chính trị. Một số người cho rằng tất cả các câu trả lời của nó đều trung lập hoặc có xu hướng trung lập và do đó AI chatbot là cân bằng và hoàn hảo.
Một câu trả lời trung lập cho các câu hỏi về khoa học xã hội, chẳng hạn như các vấn đề chính trị, văn hóa và triết học, là điều không thể, hay nói một cách nhẹ nhàng là không thể. Điều này là do việc trả lời hoặc phân tích các câu hỏi về các nguyên tắc như vậy đòi hỏi một số lượng nhất định cảm xúc cá nhân, chính trị và lập trường để bắt đầu.
Lỗ hổng lớn nhất của ChatGPT là nó không có cảm xúc. Chẳng hạn, nó không thể viết được bài bình luận đầy cảm xúc và chính trị về thời gian mà Dickens đã viết ở phần đầu của A Tale of Two Cities: “Đó là thời kỳ tốt đẹp nhất, đó là thời kỳ tồi tệ nhất, đó là thời đại của trí tuệ, là tuổi của sự ngu ngốc.
Cũng không thể kỳ vọng viết một cuốn tiểu thuyết kinh điển đủ hoàn chỉnh để tác động đến trải nghiệm đọc và thế giới tinh thần của con người, như Dickens đã làm.
Tất nhiên, điều này không có nghĩa là nó sẽ học cách có cảm xúc hoặc lập trường chính trị trong tương lai khi công nghệ AI phát triển. Điều này sẽ phụ thuộc vào cách thức, hoặc với loại kiến thức, kinh nghiệm và văn hóa nào, con người sẽ nuôi dưỡng nó.
Còn hơi sớm để thảo luận về vấn đề này khi chúng ta mới chỉ có hai phiên bản ChatGPT. Suy cho cùng, con người phát minh ra nó chủ yếu là để giúp con người làm một việc gì đó hoặc để có được kiến thức cơ bản, chứ không phải để có những tiêu chuẩn chính trị như con người hay có thể yêu, ghét, đau, buồn, đồng cảm và vui sướng.
Nói đúng ra là học sinh, học sinh ưu tú. Công nghệ AI có khả năng đưa ra lựa chọn của riêng mình. Nhưng các lựa chọn của nó sẽ phụ thuộc vào nguồn kiến thức của nó, loại kiến thức hay kinh nghiệm nào, vị trí và quan điểm mà con người “nạp” vào “kho” của nó.
Do đó, các câu trả lời của nó đối với các câu hỏi về đặc điểm chính trị hoặc ý thức hệ khác không bao giờ là trung lập. Nó chỉ có thể chọn và chọn theo cơ sở kiến thức của nó.
Khi ChatGPT được yêu cầu bình luận về cựu tổng thống Donald Trump, nó được cho là đã từ chối một cách lịch sự. Khi được yêu cầu bình luận về đương kim Tổng thống Joe Biden, nó đã dùng từ “tuyệt vời” và gọi ông là một tổng thống rất ấn tượng.
Về tương lai của Trung Quốc, nó đã sử dụng các khái niệm có chủ đích như Trung Quốc “có thể thách thức trật tự thế giới” trong tương lai, điều này rõ ràng là “bắt chước” cách trình bày của các chính phủ phương Tây và báo cáo của các phương tiện truyền thông về Trung Quốc. Khái niệm này là không thể chấp nhận được đối với Trung Quốc và không tồn tại trong “cơ sở tri thức” của Trung Quốc về sự phát triển trong tương lai của nó. Thật vậy, Trung Quốc trên thực tế không phải là một thách thức như vậy.
Sự xuất hiện của một khái niệm mang tính chính trị như vậy phản ánh nhận thức của chính phương Tây về Trung Quốc. ChatGPT đã chọn công thức này vì nó có một khái niệm cơ bản như vậy trong cơ sở tri thức của nó, phù hợp với quan điểm và hiểu biết chính thống của phương Tây.
Đây là điểm tôi đã nhấn mạnh trong một số bài phê bình: Có những hạn chế đối với khái niệm chính trị trong hệ thống khoa học xã hội thế giới hiện có. Hệ thống này có rất nhiều nhận thức lý thuyết và lịch sử được định hình bởi kinh nghiệm phương Tây và cũng nhuốm màu mạnh mẽ kinh nghiệm tình cảm của người phương Tây. Những trải nghiệm và nhận thức phi phương Tây vẫn không phải là chủ đạo, hoặc thậm chí là ngoại vi.
Tuy nhiên, hệ thống khoa học xã hội thế giới không tĩnh và sẽ phát triển khi nhiều quốc gia ngoài phương Tây phát triển. Do đó, ChatGPT phải đối mặt với thách thức giống như hệ thống tri thức xã hội loài người: Áp dụng kinh nghiệm và lý thuyết phương Tây để giải thích hoặc đánh giá sự phát triển của các quốc gia ngoài phương Tây là không đủ và đôi khi nguy hiểm.
Hiểu AI từ góc độ này có nghĩa là nhìn nhận nó không còn là sự cạnh tranh thuần túy về mặt công nghệ mà đã, đang và sẽ gắn chặt hơn với ý thức hệ.
