Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm và có chính sách bảo đảm phát triển tự do, công bằng, bình đẳng đối với các tôn giáo. Các chỉ thị, nghị quyết của Đảng đều khẳng định: Đồng bào các tôn giáo là một bộ phận của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong suốt quá trình xây dựng CNXH ở nước ta. Trong từng thời kỳ của cách mạng, nhất là trong thời kỳ đổi mới, các chính sách về tự do tín ngưỡng, tôn giáo của Đảng và Nhà nước đã cơ bản đáp ứng được nguyện vọng của đông đảo nhân dân; các quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo được tôn trọng, bảo vệ và phát triển.
Cùng với việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật đến người dân, nhất là cán bộ, chức sắc, nhà tu hành và tín đồ các tôn giáo để chủ động thực hiện thì công tác hướng dẫn nghiệp vụ công tác tín ngưỡng, tôn giáo chính là chức năng chính của toàn ngành QLNN về tôn giáo nhằm đảm bảo việc triển khai đúng chính sách của Đảng, Nhà nước về tôn giáo vào đời sống xã hội. Bên cạnh đó công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo luôn được các cơ quan chức năng coi trọng trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước. Việc thanh tra, kiểm tra không chỉ thể hiện quyết tâm đưa chính sách, pháp luật đi vào cuộc sống để đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, mà còn hạn chế tối đa sự làm quyền, sai quyền dẫn đến vi phạm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của cá nhân và tổ chức có liên quan.
– Sự hình thành và phát triển các tổ chức tôn giáo là minh chứng Việt Nam đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo quyền bình đẳng giữa các tôn giáo
Trước khi Pháp lệnh được ban hành (năm 2003) cả nước có khoảng 17,4 triệu tín đồ/hơn 80 triệu dân, chiếm 21,8% dân số; có 15 tổ chức tôn giáo được Nhà nước công nhận thuộc 6 tôn giáo: Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Cao đài, Phật giáo Hòa Hảo và Hồi giáo [1].
Sau hơn gần 15 năm thực hiện Pháp lệnh, đến năm 2018 có thêm 28 tổ chức tôn giáo đủ điều kiện được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận và cấp đăng ký hoạt động, nâng tổng số các tổ chức tôn giáo lên 43 tổ chức thuộc 16 tôn giáo. Các tổ chức tôn giáo được Nhà nước công nhận và cấp đăng ký hoạt động đã xây dựng và thực hiện đường hướng hành đạo đậm chất nhân văn tôn giáo và trách nhiệm với đất nước, dân tộc. Chức sắc, nhà tu hành các tôn giáo hướng dẫn tín đồ tu tập và thực hiện tốt đường hướng hành đạo đã đề ra. Cùng với việc chấp thuận tổ chức và đăng ký hoạt động cho các tôn giáo đủ điều kiện, Việt Nam cũng chấp thuận cho các tổ chức tôn giáo thành lập các trường đào tạo những người chuyên hoạt động tôn giáo, góp phần quan trọng vào việc củng cố, tạo nguồn nhân sự cho các tổ chức tôn giáo.
Cùng với việc phát triển về tổ chức, đào tạo thì số lượng tín đồ và các hoạt động tôn giáo cũng không ngừng gia tăng. Tính đến 9/2019, Việt Nam có 25,1 triệu tín đồ, chiếm 27% dân số cả nước, 55.710 chức sắc, 145.721 chức việc, đáp ứng ngày một tốt nhu cầu tôn giáo của người dân.
Việc phát triển và ra đời các tổ chức tôn giáo, một mặt phản ánh sự quan tâm của Nhà nước Việt Nam trong việc thực hiện nhất quán quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, trong đó quyền tự do tuyên xưng đức tin là một trong những quyền cơ bản nhất trong quyền con người; quyền bình đẳng giữa các tôn giáo trong một đất nước đa tôn giáo, đa dân tộc, đa văn hóa như Việt Nam; mặt khác còn khẳng định Việt Nam không có sự phân biệt giữa người có hay không có tín ngưỡng, tôn giáo; không phân biệt hay kỳ thị bất kỳ một tôn giáo nào dù nội sinh hay được truyền từ nước ngoài vào, dù tôn giáo đã ổn định lâu dài hay mới được công nhận.
– Đa dạng các hoạt động tôn giáo là minh chứng cho quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam đã và đang được đảm bảo
Trải dài khắp đất nước Việt Nam đều có các cơ sở thờ tự của các tôn giáo khang trang, hoạt động tôn giáo sôi động, đời sống tâm linh của người dân sung túc. Ngoài các sinh hoạt thường nhật thì, các ngày lễ trọng, lễ hội truyền thống của tôn giáo được tổ chức trang nghiêm thu hút đông đảo không chỉ tín đồ mà cả quần chúng nhân dân tham gia như: Lễ Phật đản của Phật giáo, Lễ Giáng sinh, Lễ Phục sinh của Công giáo và Tin lành, Đại lễ Vía Đức Chí Tôn, Lễ Thượng ngươn của đạo Cao Đài… Các tổ chức tôn giáo đã tổ chức thành công các đại hội nhiệm kỳ và lựa chọn nhân sự lãnh đạo giáo hội. Ngoài những sự kiện tôn giáo lớn diễn ra như nói ở trên, các tổ chức tôn giáo vẫn duy trì tốt các hoạt động như: đào tạo, bồi dưỡng chức sắc, phong chức, phong phẩm và bổ nhiệm chức sắc, chức việc nhà tu hành tôn giáo. Nhiều cơ sở tôn giáo được chính quyền quan tâm cấp phép xây dựng, sửa chữa, nâng cấp, cải tạo khang trang, đáp ứng nhu cầu chính đáng về cơ sở của tín đồ và tổ chức tôn giáo, góp phần củng cố mối quan hệ gắn bó giữa nhà nước và giáo hội.
Công tác thực hiện pháp luật, nhất là công tác hướng dẫn chức sắc, nhà tu hành, tín đồ các tôn giáo trong hoạt động tôn giáo, hoạt động xã hội của các cơ quan chức năng đã làm cho các tổ chức, cá nhân tôn giáo đồng thuận và tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của chính quyền các cấp, tích cực tham gia các hoạt động từ thiện, xã hội, tham gia các phong trào thi đua yêu nước, gắn bó, đồng hành cùng với chính quyền vì mục tiêu chung. Thông qua các hoạt động tôn giáo, hoạt động xã hội chức sắc, nhà tu hành, tín đồ các tôn giáo nâng cao ý thức về quyền và nghĩa vụ công dân, hoạt động tôn giáo tuân thủ pháp luật, phát huy giá trị đạo đức tôn giáo và đóng góp nguồn lực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Đấy chính là phương tiện hữu hiệu để đấu tranh với các hoạt động lợi dụng tôn giáo chia rẽ đoàn kết tôn giáo, đoàn kết dân tộc, vu cáo Việt Nam vi phạm tôn giáo, nhân quyền của các thế lực cực đoan.
– Hoạt động đối ngoại tôn giáo giúp cho các tổ chức quốc tế hiểu rõ hơn về một Việt Nam luôn đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo
Hoạt động đối ngoại tôn giáo là một trong những hoạt động quan trọng và thường xuyên của các tổ chức tôn giáo ở Việt Nam. Hoạt động đối ngoại diễn ra ở nhiều lĩnh vực, từ đào tạo, hội nghị, hội thảo đến việc chia sẻ kinh nghiệm cũng như vấn đề truyền giáo… Trong bối cảnh đất nước ngày càng hội nhập sâu vào đời sống thế giới thì hoạt động quốc tế của các tôn giáo Việt Nam cũng diễn ra đa dạng, phong phú số lượng đoàn trong nước và nước ngoài đi, đến nghiên cứu, tìm hiểu về tình hình tôn giáo ngày càng tăng[2]. Trong năm 2018, Ban Tôn giáo Chính phủ đã giải quyết 30 đoàn ra với số lượng là 122 người, chấp thuận 62 đoàn nước ngoài vào hoạt động tôn giáo tại Việt Nam với số lượng là 511 người; tiếp đón và làm việc với nhiều đoàn quốc tế đến tìm hiểu về tôn giáo và chính sách pháp luật về tôn giáo của Việt Nam, một số đoàn cụ thể: đoàn Thứ trưởng Ngoại giao Tòa thánh Vatican; đoàn Bộ Lễ nghi và Tôn giáo Campuchia; Đại Sứ quán Mỹ; Đặc phái viên Liên minh Châu Âu về tự do tôn giáo; đoàn Quỹ Ánh sáng Á Châu, Sri Lanka; đoàn Hòa thượng Xue Chengm Chủ tịch Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc; Ủy ban Phát triển Cộng đồng Hồi giáo thuộc Hội đồng Ulema Indonesia; đoàn đại diện tổ chức phi chính phủ Deajin International Volunteers Association, quốc tịch Hàn Quốc…. Tổ chức hội nghị trao đổi về tình hình tôn giáo và giới thiệu Luật tín ngưỡng, tôn giáo cho các tổ chức quốc tế, cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài tại Hà Nội; in sách tiếng Anh “Văn bản pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo” phục vụ công tác tuyên truyền đối ngoại. Hoạt động đối ngoại tôn giáo của các tổ chức tôn giáo ở Việt Nam không chỉ thực hiện theo quy định của Luật tín ngưỡng, tôn giáo, mà còn được tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức tôn giáo nâng cao vai trò, vị thế trong hoạt động quốc tế, cũng như tạo điều kiện để các tổ chức nước ngoài có dịp tiếp cận với thực tế ở các vùng miền của Việt Nam, góp phần vào công tác bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của cá nhân, tổ chức tôn giáo.
Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng ở Việt Nam cũng duy trì các quan hệ đối thoại với Mỹ và một số nước phương Tây, với các nước EU và khối Ả Rập về công tác đối với Hồi giáo phục vụ hội nhập kinh tế quốc tế; nâng cấp quan hệ Việt Nam – Vatican; thúc đẩy quan hệ hợp tác với Lào và Campuchia liên quan đến lĩnh vực tôn giáo. Năm 2018 Ban Tôn giáo Chính phủ đã tổ chức 9 đoàn đi các nước nghiên cứu, tìm hiểu tình hình tôn giáo tại các quốc gia làm cơ sở để tham mưu, đề xuất chủ trương về công tác đối ngoại liên quan đến tôn giáo, góp phần tích cực trong chính sách đối ngoại chung của Nhà nước Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.
TS. Lê Thị Liên
[1]. Ban Tôn giáo Chính phủ (2016), Báo cáo Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 25-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa IX về công tác tôn giáo, tr 01.
[2] Tính đến tháng 10/2017, Ban Tôn giáo Chính phủ đã giải quyết theo pháp luật cho 54 đoàn ra/272 người và giải quyết cho 116 đoàn nước ngoài vào hoạt động tôn giáo tại Việt Nam với số lượng là 508 người.
