Quyền thụ hưởng đời sống, tham gia văn hoá, giải trí và thể thao
Luật Thể dục thể thao (Điều 11, 13, 14, 60) quy định Nhà nước tạo điều kiện cho người khuyết tật tham gia hoạt động thể thao; đảm bảo cơ sở vật chất, chế độ, chính sách cho vận động viên thể thao khuyết tật tập luyện và thi đấu các giải thể thao quốc gia, quốc tế; khuyến khích tổ chức, cá nhân hỗ trợ người khuyết tật tham gia các hoạt động thể thao và công trình thể thao phải được thiết kế phù hợp cho người khuyết tật tham gia.
Chương trình trợ giúp người khuyết tật (Mục I.2.b Điều 1 Quyết định 1190/QĐ-TTg) đặt chỉ tiêu đến năm 2030 có ít nhất 70% tình, thành phố có Câu lạc bộ thể dục, thể thao người khuyết tật có thể tiếp cận, thu hút 15% người khuyết tật tham gia.
Về chính sách, quy định bảo đảm sự tham gia và tiếp cận của người khuyết tật trong khu vui chơi, khu văn hóa, thể thao gồm:
Luật Người khuyết tật (Chương VI), Chương trình trợ giúp người khuyết tật (Mục II.9 Điều 1 Quyết định 1190/QĐ-TTg năm 2020) quy định đảm bảo sự tham gia và tiếp cận của người khuyết tật trong khu vui chơi, khu văn hóa, khu thể thao như:
– Miễn, giảm giá vé, giá dịch vụ;
– Các doanh nghiệp có trách nhiệm bảo đảm tiếp cận cho người khuyết tật (đường đi, lối vào, nhà vệ sinh cho người khuyết tật, buồng ngủ,….);
– Hỗ trợ, khuyến khích thiết kế, chế tạo và sản xuất dụng cụ, trang thiết bị phục vụ hoạt động văn hóa, thể thao, vui chơi, giải trí và du lịch phù hợp với người khuyết tật;
– Thành lập và phát triển hệ thống câu lạc bộ thể dục, thể thao người khuyết tật; phát triển 15 môn thể thao dành cho người khuyết tật tập luyện, thi đấu;
– Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin;
– Xây dựng tiêu chuẩn, chế độ đối với người khuyết tật tham gia thi đấu thể thao; tập huấn nghiệp vụ chuyên môn trọng tài, huấn luyện viên, bác sỹ khám phân loại thương tật và các vận động viên tham gia thi đấu các giải; tập huấn nghiệp vụ cho các hướng dẫn viên chuyên biệt về kỹ năng, phương pháp hỗ trợ người khuyết tật.
– Tăng cường các hoạt động trợ giúp pháp lý, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật.
Riêng vấn đề về đời sống chính trị, Hiến pháp Việt Nam (Điều 16, 27), Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân quy định người khuyết tật có quyền bầu cử, ứng cử như người không khuyết tật. Trường hợp vi phạm quyền bầu cử, ứng cử sẽ bị xử lý theo quy định Điều 16 Bộ luật Hình sự.
Luật Trưng cầu ý dân (Điều 30, 39) quy định các biện pháp hỗ trợ người khuyết tật trong cuộc trưng cầu dân ý gồm: Cơ sở chăm sóc người khuyết tật có thể thành lập khu vực bỏ phiếu riêng; trường hợp người khuyết tật không thể đến phòng bỏ phiếu được thì được thì Tổ trưng cầu ý dân mang hòm phiếu phụ và phiếu trưng cầu ý dân đến chỗ ở, chỗ điều trị của cử tri để cử tri nhận phiếu trưng cầu ý dân và thực hiện việc bỏ phiếu; Trường hợp cử tri vì khuyết tật mà không tự bỏ phiếu được thì nhờ người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu hội đồng nhân dân (Khoản 3 Điều 11; Khoản 3, 4 Điều 69) cũng quy định các tiêu chuẩn về khả năng tiếp cận được thiết lập và áp dụng gồm: Địa điểm bỏ phiếu phải phù hợp, bảo đảm thuận tiện để cử tri đến bầu cử; cơ sở chăm sóc người khuyết tật có thể thành lập khu vực bỏ phiếu riêng; trường hợp người khuyết tật không thể đến phòng bỏ phiếu được thì được thì Tổ bầu cử mang hòm phiếu phụ và phiếu bầu cử đến chỗ ở, chỗ điều trị của cử tri để cử tri nhận phiếu trưng cầu ý dân và thực hiện việc bầu cử; Trường hợp cử tri vì khuyết tật mà không tự bỏ phiếu được thì nhờ người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
Hướng dẫn nghiệp vụ công tác bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân (Thông tư 01/2021/TT-BNV) còn quy định các yêu cầu để thu thập dữ liệu về số lượng và tỷ lệ người khuyết tật đã đăng ký bỏ phiếu, thực hiện quyền bầu cử, Gồm: Rà soát, lập danh sách cử tri là người khuyết tật; Kiểm tra số lượng phiếu bầu phát ra và thu về; Thống kê và báo cáo kết quả bầu cử.
