Mẹo nhỏ: Để tìm kiếm chính xác tin bài của nhanquyenvn.org, hãy search trên Google với cú pháp: "Từ khóa" + "nhanquyenvn.org". Tìm kiếm ngay
23038

Bảo vệ quyền của nhóm LGBT trong tố tụng hình sự thông qua Bộ nguyên tắc Yogyakarta

Quyền con người trong tố tụng hình sự là quyền của người bị cáo buộc phạm tội, một phần nào đó là người bị kết án và những người tham gia tố tụng khác, họ được xếp vào nhóm người yếu thế do đặc thù về địa vị pháp lý, về nguy cơ bị tổn thương khi tham gia các quan hệ tố tụng hình sự. Người thuộc nhóm LBGT trong tố tụng hình sự thuộc nhóm đối tượng tổn thương kép, cần được đặc biệt bảo vệ.

Bảo đảm quyền cho người LGBT+

Tư pháp hình sự là lĩnh vực có ý nghĩa quan trọng đối với việc bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và cũng là lĩnh vực dễ tổn thương quyền con người do các hoạt động, biện pháp của tư pháp hình sự, có thể hạn chế đáng kể quyền tự do cá nhân của người bị buộc tội, bị kết tội. Quyền con người trong lĩnh vực tố tụng hình sự là một trong những vấn đề được quan tâm đặc biệt do vấn đề tố tụng hình sự liên quan đến những quyền cơ bản, thiết thân, những tự do cá nhân tối thiểu trong đời sống con người.

Trong số 29 nguyên tắc của Bộ nguyên tắc Yogyakarta, các quyền của nhóm LGBT được bảo vệ trong tố tụng hình sự khá rõ nét. Điều đó được thể hiện ở một số nguyên tắc sau:

Nguyên tắc 3: Quyền được công nhận trước pháp luật

Theo nguyên tắc này, mọi người ở mọi nơi đều có quyền được công nhận là một cá nhân trước pháp luật. Những cá nhân thuộc các nhóm khuynh hướng tính dục và bản dạng giới khác nhau đều được hưởng năng lực pháp luật trong mọi lĩnh vực của đời sống. Khuynh hướng tính dục và bản dạng giới của riêng mỗi người là một phần không thể tách rời với nhân cách của họ và là một trong những bộ phận cơ bản nhất của sự quyết tâm cá nhân, phẩm giá và tự do. Không ai bị buộc phải trải qua các thủ tục y tế, phẫu thuật xác định lại giới tính, triệt sản hoặc liệu pháp hormon để bản dạng giới của họ được thừa nhận trước pháp luật. Không tình trạng cá nhân nào, chẳng hạn như tình trạng hôn nhân hoặc tình trạng con cái, có thể được viện dẫn như một lý do để ngăn chặn sự thừa nhận bản dạng giới của một người trước pháp luật. Không ai phải chịu áp lực buộc phải che giấu, kìm nén hoặc chối bỏ khuynh hướng tính dục và bản dạng giới của mình.

Để đảm bảo thực hiện nguyên tắc này, các quốc gia cần đảm bảo rằng mọi cá nhân đều có năng lực pháp luật trong các vụ việc dân sự mà không bị phân biệt đối xử vì khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới và có cơ hội thực thi năng lực đó, bao gồm những quyền bình đẳng trong ký kết hợp đồng và quyền quản lý, sở hữu, tiếp nhận (kể cả thừa kế), định đoạt, hưởng thụ và từ bỏ tài sản. Đồng thời, tiến hành mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để tôn trọng đầy đủ và công nhận hợp pháp bản dạng giới được tự xác định của mỗi người; tiến hành mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để đảm bảo các thủ tục liên quan đến giấy tờ nhân thân của một cá nhân mang những thông tin về giới tính/ tính dục của người đó – giấy khai sinh, hộ chiếu, thẻ cử tri và các tài liệu khác – phản ánh đúng được bản dạng giới tự xác định của họ. Trên cơ sở đó, các quốc gia cũng cần đảm bảo rằng những thủ tục trên phải hiệu quả, công bằng và không phân biệt đối xử, và phải tôn trọng phẩm giá và sự riêng tư của đương sự. Đảm bảo rằng những sự thay đổi tới các tài liệu về nhân thân sẽ được thừa nhận trong mọi hoàn cảnh pháp luật hoặc chính sách yêu cầu sự nhận dạng hoặc phân loại các cá nhân dựa trên giới tính. Cuối cùng, các quốc gia cần cam kết thực hiện các chương trình được định hướng để hỗ trợ về mặt xã hội cho các cá nhân đang chuyển đổi giới tính hoặc xác định lại giới tính.

Nguyên tắc 4: Quyền được sống

Nguyên tắc này xác định mọi người đều có quyền được sống. Không ai có thể bị tước đoạt quyền sống một cách tùy tiện, kể cả dựa trên các lý do khuynh hướng tính dục hoặc bản dạng giới. Không ai có thể bị xử tử hình vì các hành vi tình dục tự nguyện giữa các cá nhân trên tuổi tự nguyện hoặc vì khuynh hướng tính dục và bản dạng giới của họ.

Để nguyên tắc này được hiện thực hoá, các quốc gia cần bãi bỏ các hình thức tội phạm có mục đích hoặc tác dụng ngăn cấm các hành vi tình dục tự nguyện giữa những người cùng giới trên tuổi tự nguyện, cho đến khi các điều luật đó bị bãi bỏ, hình phạt tử hình sẽ không được áp dụng cho những cá nhân bị kết tội bởi các tội danh trên. Xóa những án tử và tha bổng cho tất cả những cá nhân đang chờ thi hành án có liên quan đến các hành vi tình dục tự nguyện giữa những người trên tuổi tự nguyện. Đồng thời, dừng bất kỳ sự công kích nào được tài trợ hoặc được dung túng bởi nhà nước mà đối tượng nhắm đến là sinh mạng của con người dựa trên lý do khuynh hướng giới tính hoặc bản dạng giới, và đảm bảo rằng tất cả những sự công kích trên, dù được thực hiện bởi công chức chính quyền hay cá nhân hay nhóm nào, đều được điều tra cẩn thận và khi tìm được chứng cứ phù hợp, những người có trách nhiệm sẽ bị truy tố, xét xử và trừng phạt thích đáng.

Nguyên tắc 5: Quyền an toàn cá nhân

Nguyên tắc này khẳng định: Mọi người, bất kể thuộc khuynh hướng tính dục hay bản dạn giới nào, đều có quyền an toàn cá nhân và được nhà nước bảo vệ trước bạo lực và những tổn hại cơ thể gây ra bởi công chức chính phủ, cá nhân hay nhóm. Trách nhiệm của các quốc gia là thực hiện mọi biện pháp chính sách hay các biện pháp khác cần thiết để ngăn ngừa và bảo vệ con người trước mọi hình thức bạo lực và quấy rối liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới; Thực hiện mọi biện pháp lập pháp cần thiết để áp dụng các hình phạt hình sự phù hợp đối với các hành vi bạo lực, đe dọa dùng bạo lực, kích động bạo lực và các hình thức quấy rối liên quan nhắm đến một cá nhân hoặc nhóm các cá nhân vì lý do khuynh hướng tính dục và bản dạng giới, trong tất cả các lĩnh vực của đời sống, kể cả gia đình. Bên cạnh đó, các quốc gia cũng sẽ thực hiện mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để đảm bảo rằng khuynh hướng tính dục và bản dạng giới của nạn nhân sẽ không được dùng để bào chữa hay giảm nhẹ cho các hành vi bạo lực trên. Đảm bảo rằng các hành vi bạo lực trên sẽ bị điều tra kỹ lưỡng, và khi tìm được bằng chứng phù hợp, những người có trách nhiệm sẽ bị truy tố, xét xử và trừng phạt thích đáng, và các nạn nhân sẽ nhận được những biện pháp khắc phục hậu quả, gồm cả bồi thường. Cuối cùng, cam kết thực hiện các chiến dịch tuyên truyền nâng cao nhận thức hướng vào công chúng và những người phạm tội và người phạm tội tiềm năng để đấu tranh với những định kiến dẫn đến bạo lực liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới.

Nguyên tắc 7: Quyền tự do và không bị tùy tiện tước bỏ tự do

Nội dung của nguyên tắc xác định: Không ai có thể bị bắt giữ và giam cầm một cách tùy tiện. Việc bắt giữ hoặc giam cầm dựa trên lý do khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới, dù có tuân theo lệnh của tòa hoặc nguyên nhân khác, đều là tùy tiện. Mọi cá nhân khi bị bắt, bất kể khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới, đều có quyền, trên cơ sở bình đẳng, được thông tin về lý do bắt giữ và tính chất của các cáo buộc chống lại họ, được đưa tới một cán bộ tư pháp ngay lập tức và tiến hành các thủ tục tố tụng để quyết định tính hợp pháp của việc giam giữ, dù có bị cáo buộc với bất kỳ tội danh nào hay không.

Các biện pháp khuyến nghị với các quốc gia cần được thực hiện, đó là:

– Thực hiện mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để đảm bảo rằng khuynh hướng tính dục và bản dạng giới trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng không là cơ sở bắt giữ hoặc giam cầm, bao gồm việc loại bỏ những điều luật có từ ngữ quy định không rõ ràng, dễ dẫn đến việc áp dụng theo một cách phân biệt đối xử hoặc quy định phạm vi bắt giữ dựa trên định kiến;

– Thực hiện mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để đảm bảo rằng mọi cá nhân khi bị bắt, bất kể khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới, đều có quyền, trên cơ sở bình đẳng, được thông tin về lý do bắt giữ và tính chất của các cáo buộc chống lại họ, được đưa tới một cán bộ tư pháp ngay lập tức và tiến hành các thủ tục tố tụng để quyết định tính hợp pháp của việc giam giữ dù có bị cáo buộc với bất kỳ tội danh nào hay không;

– Cam kết thực hiện các chương trình tập huấn và nâng cao ý thức để giáo dục cảnh sát và các nhân viên thi hành pháp luật khác sự tùy tiện của việc bắt giữ và giam cầm dựa trên khuynh hướng tính dục và bản dạng giới của một cá nhân;

– Duy trì hồ sơ chính xác và luôn được cập nhật cho các vụ bắt giữ và giam cầm, trong đó ghi rõ ngày tháng, địa điểm và lý do giam giữ, và đảm bảo sự giám sát độc lập đối với tất cả những nơi giam giữ của các cơ quan được ủy nhiệm tương xứng và được trang bị thích hợp để nhận biết các vụ bắt giữ và giam cầm có thể vì lý do khuynh hướng tính dục hoặc bản dạng giới.

Nguyên tắc 8: Quyền được xét xử công bằng

Quyền được xét xử công bằng, theo nguyên tắc 8, được hiểu là mọi người đều có quyền được hưởng một phiên tòa công khai và công bằng bởi một hội đồng thẩm phán đầy đủ thẩm quyền, độc lập và vô tư được thành lập theo luật định, nhằm mục đích quyết định quyền và nghĩa vụ của họ trong một vụ kiện dân sự hay các cáo buộc hình sự chống lại họ, không mang định kiến hay phân biệt đối xử vì lý do khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới.

Nguyên tắc cũng xác định các quốc gia cần tiến hành một loạt các biện pháp nhằm đảm bảo quyền được xét xử công bằng cho nhóm LGBT, bao gồm:

– Thực hiện mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để ngăn cấm và loại bỏ sự đối xử định kiến dựa trên cơ sở khuynh hướng tính dục và bản dạng giới trong mọi giai đoạn của các quá trình tư pháp, trong các thủ tục tố tụng dân sự lẫn hình sự và mọi thủ tục pháp lý hay thủ tục hành chính khác quyết định các quyền và nghĩa vụ, và đảm bảo rằng độ tin cậy và vai trò của một bên, một nhân chứng, người đại diện hay người ra quyết định sẽ không bị bác bỏ vì lý do khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới của họ;

– Thực hiện tất cả các bước hợp lý và cần thiết để bảo vệ các cá nhân khỏi truy tố hình sự hoặc các thủ tục dân sự xuất phát toàn bộ hoặc một phần vì định kiến đối với khuynh hướng giới tính và bản dạng giới;

– Cam kết thực hiện các chương trình tập huấn và nâng cao ý thức cho các thẩm phán, nhân viên tòa, công tố viên, luật sư và những người khác theo tiêu chuẩn quyền con người quốc tế và các nguyên tắc bình đẳng và không phân biệt đối xử, bao gồm không phân biệt đối xử liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới.

Nguyên tắc 9: Quyền được đối xử nhân đạo trong lúc bị giam giữ

Nguyên tắc này khẳng định: Mọi người khi bị tước đoạt tự do đều được đối xử nhân đạo và được tôn trọng phẩm giá cố hữu của con người. Khuynh hướng tính dục và bản dạng giới là một bộ phận không thể tách rời của phẩm giá của mỗi cá nhân.

Để nguyên tắc này được hiện thực hoá, các quốc gia sẽ đảm bảo rằng việc sắp đặt tại nơi giam giữ sẽ tránh được việc cách ly các cá nhân vì lý do khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới, hoặc tránh được việc bắt họ phải chịu các nguy cơ bạo lực, ngược đãi hoặc lạm dụng về thể chất, tinh thần hay tình dục; Cung cấp sự tiếp cận tương xứng đến dịch vụ chăm sóc y tế và tư vấn phù hợp với nhu cầu những người đang bị giam giữ, công nhận bất kỳ nhu cầu nào của các cá nhân trên cơ sở khuynh hướng tính dục hay bản dạng giới của họ, bao gồm sức khỏe sinh sản, quyền tiếp cận thông tin và trị liệu HIV/AIDS và quyền tiếp cận các liệu pháp hormone và các liệu pháp khác cũng như việc điều trị xác định lại giới tính nếu muốn; Đảm bảo, trong phạm vi có thể, rằng mọi tù nhân tham gia vào các quyết định liên quan đến nơi giam giữ phù hợp với khuynh hướng giới tính và bản dạng giới của họ; Sắp xếp những biện pháp bảo vệ trong những nơi giam giữ cho những tù nhân dễ bị ảnh hưởng bởi bạo lực hoặc lạm dụng vì lý do khuynh hướng tính dục, bản dạng giới hoặc sự thể hiện giới tính của họ và đảm bảo đến mức có thể rằng những biện pháp bảo vệ trên không hạn chế quyền của họ so với những tù nhân khác; Đảm bảo rằng những cuộc thăm viếng của vợ/chồng tù nhân, nếu được cho phép, được cho phép trên cơ sở bình đẳng cho mọi tù nhân bất kể giới tính của vợ/chồng họ; Cung cấp cơ sở vật chất từ các nguồn của nhà nước cũng như từ các tổ chức phi chính phủ, gồm cả các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới, cho các nơi giám sát trại giam độc lập; Cam kết thực hiện các chương trình tập huấn và nâng cao ý thức cho các nhân viên trại giam và các công chức khác làm việc trong các khu vực công và tư trong các cơ sở giam giữ, về các tiêu chuẩn quyền con người quốc tế và các nguyên tắc về bình đẳng và không phân biệt đối xử, bao gồm phân biệt đối xử liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới.

Nguyên tắc 10: Quyền không phải chịu tra tấn và sự đối xử và trừng phạt độc ác, vô nhân đạo và mang tính lăng nhục.

Theo đó, mọi người đều có quyền không phải chịu tra tấn và không phải chịu sự đối xử, trừng phạt độc ác, vô nhân đạo và mang tính lăng nhục, bao gồm do các lý do liên quan đến khuynh hướng tính dục và bản dạng giới.

Nguyên tắc đề ra trách nhiệm của các quốc gia sẽ thực hiện mọi biện pháp lập pháp, hành pháp và các biện pháp khác cần thiết để ngăn ngừa và bảo vệ các nạn nhân khỏi tra tấn, sự đối xử, trừng phạt độc ác, vô nhân đạo và mang tính lăng nhục vì các lý do liên quan đến khuynh hướng tính dục hoặc bản dạng giới của nạn nhân, cũng như sự khuyến khích, xúi giục các hành vi trên; thực hiện mọi bước hợp lý để nhận diện các nạn nhân của tra tấn và các sự đối xử và hình phạt độc ác, vô nhân đạo và mang tính lăng nhục vì lý do liên quan đến khuynh hướng tính dục hoặc bản dạng giới, và cung cấp các biện pháp khắc phục phù hợp, bao gồm khôi phục và bồi thường và, nếu phù hợp, các hỗ trợ về y tế và tâm lý. Đồng thời, cam kết thực hiện các chương trình tập huấn và nâng cao ý thức cho cảnh sát, nhân viên trại giam và các nhân viên khác trong các khu vực công và tư, những người có vị thế có thể thực hiện hoặc ngăn ngừa các hành vi trên.

Có thể thấy, Bộ nguyên tắc Yogyakarta đã dành sự quan tâm đặc biệt bảo vệ quyền của nhóm LGBT trong tố tụng hình sự. Các nguyên tắc này sẽ góp phần đảm bảo tốt hơn quyền con người nói chung và quyền lợi của người đồng tính, song tính và người chuyển giới nói riêng.

TS. Chu Thị Thúy Hằng

Viện Quyền con người

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *