Chuyện không có gì là bí mật cả. Cách thức các tập đoàn công nghệ còn có thể “thôi miên cử tri” khi họ đi bỏ phiếu ở các nước đa đảng, phương Tây giờ không còn là chuyện xa lạ. Vụ bê bối Cambridge Analytica, trong đó những người điều hành chiến dịch vận động bỏ phiếu cho Donald Trump vào năm 2016 đã điều khiển cử tri thông qua việc khai thác dữ liệu của họ trên Facebook.
Cuộc phòng vấn Zuboff có đoạn:
“Những người phụ trách chiến dịch tranh cử của Trump đã yêu cầu Facebook nhắm một cách chi tiết tới các công dân da đen của các bang dễ dao động, là Michigan, Ohio và Wisconsin, để thúc giục họ không bỏ phiếu. Sau khi xác định được dân số này bằng những dữ liệu Facebook, họ chỉ cần gửi cho những người này video Hillary Clinton chỉ trích giới trẻ da đen, hoặc những người da đen sang trọng cho rằng cách tốt nhất để phản đối hệ thống là không bỏ phiếu, v.v.. Và điều này đã có tác động. Nhờ các dịch vụ của Facebook, Trump đã có khả năng xóa bỏ những lá phiếu của các công dân của nền dân chủ lâu đời nhất trên hành tinh bằng cách thúc đẩy họ từ bỏ quyền dân chủ cơ bản nhất của họ mà không cần đến bạo lực hoặc sự đe dọa dù là nhỏ nhất. Xã hội dân chủ ra đời vào thế kỷ 18, vốn coi trọng chủ quyền cá nhân, ý chí tự do và quyền tự chủ, bất ngờ bị đánh bại.”
Câu chuyện trên cho ta thấy, đừng vội cà tin khi nghe theo luận điệu dụ dỗ rằng, cứ có đa đảng, cứ có cạnh tranh “sòng phẳng” thì sẽ có dân chủ, tiến bộ, phát triển. Thế nên, tại sao các cuộc bầu cử ở Mỹ, ứng cử viên này có quỹ tranh cử lớn nhất thì có triển vọng đắc cử cao nhất. Cuộc tranh cử ngày càng đắt đỏ, kỷ lục cuộc chiến bầu cử sau luôn phá vỡ các kỷ lục chi phí bầu cử trước đó.
Trong một cuộc phỏng vấn hồi cuối tháng 04/2021, giáo sư Shoshana Zuboff – tác giả cuốn sách “Thời đại của Chủ nghĩa Tư bản Giám sát” – đã tiếp tục cảnh báo rằng chủ nghĩa tư bản đang khiến nền dân chủ đa đảng ở phương Tây lâm nguy. Bởi từ khi các tập đoàn lớn chiếm đoạt dữ liệu của người dùng Internet và biến nó thành tài sản của người giàu, thì người giàu đã có thể điều khiển các cử tri và thao túng kết quả bỏ phiếu, khiến quyền tự do bầu cử không còn tồn tại trong thực tế.
Làm thế nào để cứu nền dân chủ khỏi “Chủ nghĩa Tự bản Giám sát”? Zuboff cho rằng cần sửa luật để bảo vệ quyền riêng tư, sao cho các tập đoàn công nghệ không thể chiếm dụng dữ liệu cá nhân của người dùng rồi biến chúng thành tài sản và hàng hóa. Một số tác giả khác chỉ ra rằng người dùng Internet phải có quyền tùy chỉnh các thông tin hiển thị trên Newsfeed của Facebook hoặc kết quả tìm kiếm của Google, sao cho hiện thực hiện ra trước mắt họ không hoàn toàn bị thao túng bởi các tập đoàn công nghệ.
Tuy nhiên, những cuộc lộ lọt dữ liệu, mua bán dữ liệu mới đây ở Facebook đã cho thấy, người dùng Internet đừng bao giờ ảo tưởng về “dữ liệu cá nhân” của mình được bảo mật. Phép thử đơn giản nhất là bạn thử lên Facebook tìm hiểu về “bất động sản” hoặc thời trang nào đó, lập tức mấy ngày sau đó, trên wall facebook của bạn “ngập” các quảng cáo, giới thiệu “đáp ứng đúng nhu cầu” của bạn!
Đây là những ý kiến mà người Việt Nam cần tham khảo trong quá trình đấu tranh với các thế lực lợi dụng công nghệ để thao túng con người, lũng đoạn chính trị. Đừng vội nhìn cái áo hào nhoáng, bóng bẩy dân chủ phương Tây mà vội khen đó là hình mẫu Việt Nam phải bê y nguyên. Đúng như câu nói đầy ngụ ý, đa ứng dụng của cụ Tổng nhà ta “đừng tưởng đỏ là chính”!
Khánh Chi
