Vụ ám sát bất thành nhằm vào Thủ tướng Iraq tại tư dinh của ông đã làm gia tăng căng thẳng vốn phát sinh sau cuộc bầu cử Quốc hội hồi tháng trước, trong đó lực lượng Hồi giáo vũ trang do Iran hậu thuẫn là những kẻ thua cuộc lớn nhất.

Dấu hỏi về hệ thống C-RAM

Hôm 7/11, 3 chiếc máy bay không người lái mang thuốc nổ đã tấn công nhà riêng của Thủ tướng Iraq Mustafa al-Kadhimi. Nguồn tin từ hãng Reuters cho hay, ông Mustafa al-Kadhimi không bị thương nhưng vụ tấn công đã khiến 6 thành viên trong đội vệ sỹ của Thủ tướng phải nhập viện. Trong thông báo được đưa ra sau cuộc họp với các quan chức an ninh cấp cao Iraq, Văn phòng Thủ tướng khẳng định, “vụ khủng bố hèn nhát” tấn công nhà riêng của Thủ tướng al-Kadhimi ở Vùng Xanh là hành động nghiêm trọng nhằm vào nhà nước Iraq. Thủ tướng Iraq thừa nhận biết kẻ nào đứng đằng sau vụ việc và sẽ vạch trần chúng. Một nguồn tin khác cho hay, những máy bay này được “triển khai từ một căn cứ gần Cầu Cộng hòa” bắc qua sông Tigris ở thủ đô Baghdad, trước khi bay tới khu vực Vùng Xanh nơi Thủ tướng Mustafa al-Kadhimi sinh sống.

Đáng chú ý, trong cuộc họp với Thủ tướng, giới chức an ninh Iraq cũng đã đặt câu hỏi về việc hệ thống C-RAM của Mỹ không hoạt động để ngăn chặn cuộc tấn công. Người phát ngôn của Bộ Chỉ huy chiến dịch Liên hợp Iraq, Thiếu tướng Tahsin al-Khafaji cho hay, hệ thống C-RAM của quân đội Mỹ được sử dụng để phát hiện và phá hủy các tên lửa và vật thể bay đang bay tới. “Vậy mà, khi một máy bay không người lái chứa đầy chất nổ nhắm vào tư dinh của Thủ tướng Mustafa al-Kadhimi ở Baghdad trong Vùng Xanh được bảo vệ an ninh nghiêm ngặt, C-RAM lại không có động tĩnh gì. Chúng tôi đang thảo luận vấn đề này với Mỹ và các quan chức từ Đại sứ quán Mỹ”, Thiếu tướng Tahsin al-Khafaji nói trên trang web Press TV. Một tuyên bố của khối al-Sadiqoun, cánh chính trị của nhóm kháng chiến Asa’ib Ahl al-Haq, sau đó cũng đăng tải trên Twitter rằng vụ ám sát xảy ra trong khi hệ thống phòng thủ C-RAM của Mỹ bị ngừng hoạt động. “Đại sứ quán Mỹ kích hoạt hệ thống phòng thủ tên lửa C-Ram và hú còi báo động bất cứ khi nào có cuộc tấn công trong Vùng Xanh của Baghdad. Nhưng lần này còi báo động chỉ vang lên sau vụ tấn công”, Mohammad al-Hamad, nhà sản xuất và người dẫn chương trình cho mạng vệ tinh Afaq nói tiếng Arab của Iraq, viết trong một loạt bài đăng trên trang Twitter của mình…

Hệ thống C-RAM của Mỹ là một tập hợp các hệ thống được sử dụng để phát hiện hoặc tiêu diệt tên lửa, pháo và đạn cối đang bay tới trong không trung trước khi chúng tấn công mục tiêu trên mặt đất hoặc đưa ra cảnh báo sớm để bảo vệ các khu vực có tầm quan trọng cao. Khả năng đánh chặn của C-RAM được ví là một phiên bản vũ khí trên bộ như súng bắn nhanh điều khiển bằng radar Phalanx CIWS để bảo vệ tầm gần cho tàu thuyền khỏi tên lửa; một trong hai hệ thống vũ khí cũng sử dụng camera hồng ngoại (FLIR) nhìn về phía trước để cho phép người phòng thủ xác định trực quan các mối đe dọa mục tiêu này trước khi tấn công. C-RAM sử dụng đạn 20mm HEIT-SD (chất đánh dấu chất nổ cao, tự hủy), ban đầu được phát triển cho hệ thống phòng không M163 Vulcan. Những viên đạn này phát nổ khi va chạm với mục tiêu, hoặc khi phát hiện dấu vết, do đó giảm đáng kể nguy cơ sát thương phụ từ những viên đạn không trúng mục tiêu của chúng. C-RAM từng được hải quân Mỹ trang bị trên tàu chiến nhằm bảo vệ những con tàu này chống lại các tên lửa hoạt động trên biển, sau đó được lục quân Mỹ cải biên để trang bị cho các căn cứ ở Trung Đông. Tại Afghanistan và Iraq, hệ thống này được dùng chủ yếu để chống lại đạn pháo. Hệ thống C-RAM đầu tiên được triển khai ở Iraq vào năm 2006 để bảo vệ Vùng Xanh và đã bắn hạn khoảng 70-80% số đạn pháo.

Nghi vấn về màn dạo đầu nội chiến

Thủ lĩnh một nhóm vũ trang khác mang tên Phong trào kháng chiến Hồi giáo Al-Nujaba đã thẳng thắn cáo buộc Mỹ tham gia cuộc tấn công vào dinh thự của Thủ tướng Iraq. Theo Trung tâm Truyền thông của Al- Nujaba ở Iran, Sheikh Ali al-Asadi, người đứng đầu Hội đồng Chính trị của Al-Nujaba nhấn mạnh rằng tất cả các bằng chứng đều chỉ ra sự tham gia của Mỹ trong vụ tấn công và kêu gọi đóng cửa Đại sứ quán Mỹ, trục xuất Đại sứ khỏi Iraq. Chưa hết, Sheikh al-Asadi còn tuyên bố rằng “tất cả các bằng chứng và dấu hiệu cho thấy Đại sứ quán Mỹ có liên quan đến vụ việc này” và rằng căn cứ quân sự Mỹ ở Vùng Xanh của Baghdad, không tham gia vào cuộc đối đầu với máy bay không người lái nói trên dù có hệ thống phòng không C-RAM. Sheikh al-Asadi cho biết việc xác định và truy tố thủ phạm của vụ tấn công đòi hỏi phải thành lập các ủy ban công bằng để ngăn chặn việc thao túng bằng chứng tội phạm.

Cùng ngày, đăng tải trên tài khoản Telegram, một quan chức an ninh thuộc nhóm dân quân Kataib Hezbollah được Iran hậu thuẫn tại Iraq đã bác bỏ cáo buộc rằng các nhóm vũ trang ở Iraq đứng sau vụ tấn công Thủ tướng Mustafa al-Kadhimi. Kataib Hezbollah là một trong các nhóm vũ trang Hồi giáo dòng Shiite thân Iran có ảnh hưởng nhất tại Iraq, bên cạnh Asaib Ahl al-Haq và Badr. Trong khi đó, nhiều nhà quan sát nhận định, vụ ám sát bất thành nhằm vào Thủ tướng Iraq tại tư dinh của ông đã làm gia tăng căng thẳng vốn phát sinh sau cuộc bầu cử Quốc hội hồi tháng trước, trong đó lực lượng Hồi giáo vũ trang do Iran hậu thuẫn là những kẻ thua cuộc lớn nhất. Những người ủng hộ lực lượng Hồi giáo vũ trang hiện vẫn “cố thủ” trong các “trại biểu tình” bên ngoài Vùng Xanh để yêu cầu kiểm phiếu lại. Thậm chí, nhiều người trong số các nhà lãnh đạo của những phe phái này đổ lỗi cho ông Mustafa al-Kadhimi về vụ bạo lực giữa lực lượng an ninh với những người biểu tình.

Trong lời chỉ trích mạnh mẽ nhất đối với Thủ tướng, Abu Ali al-Askari, thủ lĩnh cấp cao của nhóm Hồi giáo vũ trang Kataib Hezbollaz, đã đặt câu hỏi, liệu vụ ám sát có thực sự là nỗ lực của ông Mustafa al-Kadhimi để “đóng vai nạn nhân?”. “Theo thông tin đáng tin cậy của chúng tôi, không ai ở Iraq sẵn sàng lãng phí một chiếc máy bay không người lái và bay nó qua dinh thự của Thủ tướng. Đóng vai nạn nhân là một chiến thuật đã cũ. Nực cười hơn nữa là việc ông ấy kêu gọi toàn quốc thể hiện sự kiềm chế và bình tĩnh. Ai nên lo lắng? Ai đã mất kiểm soát”, Abu Ali al-Askari viết trong một bài đăng trên Twitter. Còn Qais al-Khazali, thủ lĩnh lực lượng dân quân Asaib Ahl al-Haq thì nói rằng Thủ tướng Mustafa al-Kadhimi đang muốn lấy lại sự ủng hộ của cử tri trước những cáo buộc gian lận bầu cử…

Bassam al-Qizwini, một nhà phân tích chính trị ở Baghdad nhận định: “Những người thua cuộc trong cuộc bầu cử gần đây bắt đầu leo ​​thang hoạt động trên đường phố và đụng độ với lực lượng an ninh Iraq và bây giờ là điều này. Bởi lẽ, một trong những mục tiêu chính của Thủ tướng Iraq là kiềm chế lực lượng Hồi giáo vũ trang đang trỗi dậy. Sau năm 2014, khi nhiều nhóm Hồi giáo vũ trang được thành lập để chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), một số nhóm dân quân lớn nhất đã được tích hợp vào lực lượng an ninh chính thức của Iraq. Nhưng đến nay, các lực lượng dân quân đó chỉ hoạt động trên danh nghĩa cho chính phủ Iraq và một số bị cho là vẫn tiếp tục tấn công vào các lợi ích của Mỹ ở Iraq”.

Renad Mansour, người đứng đầu Tổ chức Sáng kiến ​​Iraq thuộc tổ chức tư vấn Chatham House thì phân tích: “Những gì chúng ta đã thấy trong quá khứ là sử dụng bạo lực, không nhất thiết để ám sát, mà là để cảnh báo rằng “Chúng tôi đang ở đây”. Tôi nghĩ đây cũng sẽ là một lời cảnh báo. Nhưng cũng có thể không phải vậy bởi bạn có thể được nhiều người biết đến và cảm thông hơn một chút với tư cách là Thủ tướng sống sót sau một vụ ám sát”. Tuy nhiên, ông Renad Mansour cũng nhấn mạnh, vụ tấn công làm phức tạp đáng kể nỗ lực thành lập chính phủ, dựa trên việc tạo dựng các liên minh giữa các đảng. Trước cuộc bầu cử, ông Mustafa al-Kadhimi đã chủ trì một số vòng đàm phán tại Baghdad với các đối thủ trong khu vực là Iran và Arab Saudi nhằm xoa dịu căng thẳng. Marsin Alshamary, một nhà nghiên cứu người Mỹ gốc Iraq thuộc Trung tâm Belfer của Trường Harvard Kennedy, cho biết, cuộc tấn công làm dấy lên thách thức lâu dài về việc làm thế nào để kiềm chế sức mạnh của dân quân mà không gây ra một cuộc nội chiến. Đối với ông Mustafa al-Kadhami, vấn đề càng khó hơn nếu ông tiếp tục làm Thủ tướng.