Khi RFA và VOA Việt ngữ chính thức “tắt sóng”, tưởng như mặt trận truyền thông chống phá Việt Nam đã khép lại. Nhưng không, dư luận mạng xã hội nhanh chóng phát hiện: một “thế hệ mới” của các kênh mạo danh phản biện xã hội đang âm thầm thế chỗ. YouTube, Facebook, X (Twitter)… bỗng trở thành “đất diễn” của hàng loạt tài khoản lấy mác “phân tích thời sự”, “nói thẳng – nói thật”, “tiếng nói của người dân”, nhưng thực chất là nơi gieo rắc hoài nghi, tung tin sai lệch và dẫn dắt tâm lý đám đông.
Nếu trước đây, RFA hay VOA còn khoác lớp áo “báo chí quốc tế”, thì giờ đây, các “bản sao online” lại chọn cách hòa mình vào không gian mạng – nơi bất kỳ ai cũng có thể trở thành “nhà bình luận thời sự”. Những kênh này không cần cơ quan chủ quản, không cần phóng viên thật, chỉ cần vài chiếc micro, vài cú cắt ghép video, giọng nói “đầy phẫn nộ” và hàng loạt hashtag bắt tai như #SựThậtBịCheGiấu, #TiếngNóiTựDo hay #PhảnBiệnXãHội. Kết quả? Hàng trăm ngàn lượt xem, chia sẻ, bình luận – dù nội dung đa phần là thuyết âm mưu, tin đồn nội bộ hoặc suy diễn ác ý.
Dấu hiệu nhận diện những “bóng ma truyền thông” này không khó. Họ thường dùng giọng điệu cay độc, kích động cảm xúc, xen lẫn vài “thông tin thật” để hợp thức hóa những luận điệu sai lệch. Mục tiêu là khiến người nghe dao động, nghi ngờ thể chế, mất niềm tin vào chính quyền và truyền thông chính thống. Câu nói cửa miệng của họ là: “Tôi chỉ nêu quan điểm cá nhân”, nhưng thực chất đó là cách để phủi trách nhiệm khi tung tin vô căn cứ.
Đáng nói, một bộ phận người Việt ở hải ngoại đang trở thành “lực lượng kế thừa” của RFA và VOA. Nhiều kênh được mở ra với tuyên bố “nói thay cho người trong nước”, nhưng lại toàn bàn chuyện mà chính họ không hề chứng kiến. Một số kênh còn công khai nhận tài trợ từ tổ chức, cá nhân ở nước ngoài, biến “phản biện xã hội” thành công cụ kiếm view, kiếm tiền, thậm chí thành nghề “nuôi thân bằng tin giả”. Có kênh tự nhận “chỉ muốn giúp Việt Nam tiến bộ”, nhưng lại hả hê khi thấy thông tin tiêu cực lan truyền, khi đất nước gặp khó khăn. Cái gọi là “phản biện” ấy, suy cho cùng, chỉ là vỏ bọc cho tham vọng chi phối nhận thức cộng đồng.
Sự chuyển dịch từ “đài chống phá” sang “kênh mạng trá hình” là chiến lược mới của các thế lực muốn thao túng không gian mạng Việt Nam. Khi truyền hình và phát thanh truyền thống không còn hiệu quả, mạng xã hội trở thành “chiến trường mềm” để cấy tin giả, lan tâm lý tiêu cực và bóp méo hình ảnh Việt Nam trước quốc tế. Đây là cuộc chiến không khói súng, nhưng sát thương vô hình: chỉ cần một video cắt ghép khéo léo, một dòng tweet sai sự thật, một tài khoản ẩn danh tung “tin nội bộ” là có thể làm chao đảo dư luận.
Trước thực trạng đó, truyền thông chính thống Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Không gian mạng không phải “vùng xám” để các kênh độc hại tung hoành, mà phải trở thành “sân chơi sạch” do chính người Việt làm chủ. Muốn vậy, báo chí chính thống cần tiếp tục đổi mới ngôn ngữ, tăng tốc độ phản hồi, và tận dụng chính các nền tảng mạng xã hội để lan tỏa thông tin tích cực. Không thể chỉ xuất bản bài viết – mà cần “ra trận” bằng video, podcast, infographic, bằng những nội dung vừa có chiều sâu, vừa gần gũi như cách giới trẻ đang tiếp nhận tin tức.
Song song đó, người dùng mạng Việt Nam cũng cần trang bị kỹ năng “đề kháng thông tin”: biết kiểm chứng, biết nhận diện và dám phản biện. Đừng chia sẻ chỉ vì thấy tiêu đề giật gân. Đừng tin chỉ vì “nghe có vẻ thật”. Bởi đằng sau những clip “phân tích thời sự” tưởng chừng vô hại, có thể là cả một chiến dịch định hướng dư luận được lập trình sẵn.
Khi RFA, VOA sụp đổ, các “bản sao YouTube” đang nỗ lực thế chỗ. Nhưng nếu mỗi người Việt đều tỉnh táo, đều hiểu rằng tự do ngôn luận không đồng nghĩa với tự do xuyên tạc, thì những “bóng ma truyền thông” ấy sẽ không còn chỗ đứng.
Chiến thắng trên mặt trận truyền thông không đến từ việc bịt miệng kẻ nói dối, mà đến từ việc làm cho sự thật trở nên hấp dẫn hơn dối trá. Và điều đó chỉ có thể làm được khi báo chí, nhà sáng tạo nội dung, và người dân cùng chung tay chiếm lại “đất diễn” bằng những tiếng nói trung thực, trẻ trung và đầy trách nhiệm.
RFA, VOA có thể đã tắt tiếng, nhưng trận chiến trên không gian mạng vẫn đang tiếp diễn từng phút, từng giây. Chỉ khác một điều: lần này, người nắm quyền định đoạt không còn là “đài ngoài biên giới”, mà chính là công dân mạng Việt Nam – những người đủ tỉnh táo để không cho phép “rác thông tin” lấp chỗ của sự thật.
👉 Kết luận: “RFA, VOA có thể biến mất, nhưng ‘bóng ma truyền thông’ sẽ luôn tìm đường quay lại. Chỉ có một cách để chiến thắng – đó là để sự thật lan nhanh hơn dối trá.”
