Tổng thống Mỹ Joe Biden đang phải đối mặt với sự chỉ trích gay gắt từ các thành viên đảng Cộng hòa trong Quốc hội sau khi các chiến binh Taliban tấn công thủ đô Kabul hôm 15-8 và chiếm giữ dinh thự Tổng thống.
Thực tế, từ hơn một tuần nay, Tổng thống Mỹ Joe Biden và chính quyền của ông đã phải vật lộn để lập kế hoạch trật tự trong bối cảnh các nhân viên Mỹ tại nước ngoài đang chạy đua để sơ tán khỏi Afghanistan. Và sự sụp đổ nhanh chóng của các lực lượng quốc gia và chính phủ Afghanistan đã gây ra một cú sốc lớn đối với bản thân ông Joe Biden và các thành viên cấp cao trong chính quyền Washington – những người chỉ tháng trước tin rằng có thể mất vài tháng trước khi chính quyền dân sự ở Kabul sụp đổ (tức là cho phép một khoảng thời gian sau khi quân Mỹ rời đi). Một số quan chức còn thẳng thắn thừa nhận họ đã tính toán sai.
“Thực tế của vấn đề là chúng tôi thấy rằng lực lượng đó đã không thể bảo vệ đất nước”, Ngoại trưởng Antony Blinken nói với Jake Tapper của CNN trên “State of the Union”, đề cập đến lực lượng an ninh quốc gia Afghanistan. “Và điều đó đã xảy ra nhanh hơn chúng tôi dự đoán”. Tổng thống Joe Biden dự kiến sẽ phát biểu trước truyền hình trong vài ngày tới về cuộc khủng hoảng ở Afghanistan, theo một quan chức chính quyền cấp cao, mặc dù quyết định cuối cùng về bài phát biểu chưa được đưa ra và Tổng thống vẫn chưa cắt ngắn kỳ nghỉ hè của mình ở Trại David. Một số lựa chọn khác đang được đưa ra thảo luận.
Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích, những rủi ro đối với Biden về mặt chính trị là không chắc chắn. Đa số người Mỹ nói trong các cuộc thăm dò rằng họ ủng hộ việc rút quân khỏi Afghanistan và các trợ lý của ông Joe Biden đã tính toán rằng đất nước này chia sẻ sự mệt mỏi của ông khi cuộc xung đột kéo dài 20 năm. Hiện tại, một số thành viên Quốc hội đang yêu cầu chính quyền cung cấp thêm thông tin về việc làm thế nào mà tình báo của họ lại có thể đánh giá sai tình hình, hoặc tại sao các kế hoạch dự phòng mạnh mẽ hơn để sơ tán người Mỹ và đồng minh của họ lại không được đưa ra.
Trong cuộc họp giao ban dành cho các nhà lập pháp hôm 15-8, các quan chức hang đầu của chính quyền đã phải đối mặt với những câu hỏi gay gắt về kế hoạch rút quân, bao gồm việc sơ tán thông dịch viên người Afghanistan và những người khác hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Mỹ. Lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện Kevin McCarthy đang thúc giục các quan chức, bao gồm Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Tướng Mark Milley giải trình về lý do tại sao quá trình diễn ra nhanh chóng như vậy. Hạ nghị sĩ Kevin McCarthy nói: “Chúng tôi không cung cấp cho họ sự che chở. HỌ nói rằng họ đã có kế hoạch cho kịch bản xấu này. Nhưng cuối cùng là không ai dự tính kết quả này”.
Thực tế, quan điểm rằng chính phủ dân sự do cựu Tổng thống Ashraf Ghani lãnh đạo sẽ không thể chống chọi được với những bước tiến của Taliban không phải là mới. Các đánh giá tình báo trong năm qua đã đưa ra các thời gian biểu khác nhau cho những gì được nhiều quan chức an ninh quốc gia Mỹ xem là điều không thể tránh khỏi. Bản thân Tổng thống Biden trong nhiều tháng qua cũng đã nhiều lần nói rằng các nhà lãnh đạo Afghanistan cần phải hòa giải những khác biệt với Taliban nếu họ có hy vọng duy trì quyền lực. Nhưng sự sụp đổ của quân đội Afghanistan diễn ra nhanh hơn rất nhiều so với dự kiến của chính quyền Washington. Hai nguồn tin cho CNN biết Tổng thống Ghani đã rời đất nước và tới Tajikistan. Chủ tịch Hội đồng cấp cao về hòa giải quốc gia Afghanistan Abdullah Abdullah đã gọi ông Ghani trong một tuyên bố video là “cựu Tổng thống”. Các quan chức Mỹ đã bày tỏ sự thất vọng trước việc Ghani không có khả năng bảo vệ các thành phố và khu vực quan trọng khỏi Taliban, mặc dù đã đưa ra chiến lược làm như vậy trong quá trình liên lạc. Cách đây hơn một tháng, Tổng thống Joe Biden đã sử dụng một phiên hỏi-đáp tại Phòng Đông của Nhà Trắng để hạ thấp viễn cảnh chính phủ Afghanistan có thể sụp đổ và Taliban có thể tiếp quản, nói rằng kết quả đó không phải là không thể tránh khỏi. Tuần trước, Tổng thống còn nói với các phóng viên rằng vẫn có khả năng chính phủ Afghanistancó thể giữ được và gần đây nhất là vào ngày 13-8, chính quyền cho biết thủ đô Kabul của Afghanistan không nằm trong “môi trường có mối đe dọa sắp xảy ra”.
Nhưng đến chiều 15-8, Đến Mỹ đã hoàn tất việc sơ tán nhân viên Đại sứ quán của mình ở Kabul khi các tay súng Taliban tiến vào thành phố. CNN bình luận, việc rút nhân viên Đại sứ quán đánh dấu sự tăng tốc nhanh chóng của quá trình chỉ mới được công bố hôm 12-8, và là một tình huống mà nhiều quan chức an ninh Bộ Ngoại giao dự kiến sẽ xảy ra với tốc độ nhất là khi Taliban đã giành được lãnh thổ ở Afghanistan trong những ngày gần đây .
