Chính quyền Manila thời gian qua đã có những khác biệt trong thể hiện quan điểm về vấn đề Biển Đông. Nếu như Tổng thống Philippines cho rằng sẽ vẫn phải bảo vệ chủ quyền trên biển và đối phó với Trung Quốc, nhưng ông sẽ không phải là người phát động. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng nhìn nhận việc bảo vệ lãnh thổ đất nước đồng nghĩa gây chiến với Trung Quốc là một quan điểm sai lầm. Đồng thời, họ dẫn chứng về các quốc gia có cách hành xử hợp lý trong các vấn đề Biển Đông, trong đó có Việt Nam.
Tiêu biểu, Phó Chánh án Tòa án Tối cao Philippines, ông Antonio Carpio từng nói, có nhiều cách hợp pháp và hòa bình để Tổng thống có thể khẳng định quyền với lãnh thổ của mình, giống như cách Việt Nam, Malaysia và Indonesia đưa ra các tuyên bố chống lại sự bành trướng của Trung Quốc. Ông cho rằng, “Một quốc gia không cần phải tham chiến để khẳng định quyền chủ quyền của mình“.
Việt Nam từ trước đến nay vẫn luôn nhất quán quan điểm về các xung đột gần đây trên Biển Đông trong mọi diễn đàn quốc tế là các quốc gia cần thúc đẩy đối thoại, tăng cường xây dựng lòng tin, có trách nhiệm xây dựng Biển Đông trở thành vùng biển hoà bình, hữu nghị và hợp tác.Theo đó, trong việc đảm bảo hòa bình, an ninh, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông, các bên cần kiềm chế, không có các hành động gây phức tạp thêm tình hình, không quân sự hóa, giải quyết các tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982.
Chính quyền Duterte hiện nay hoàn toàn khác với chính quyền tiền nhiệm Aquino lên cầm quyền năm 2010 với quan điểm dựa vào Mỹ và cộng đồng quốc tế, luật pháp quốc tế đấu tranh với Trung Quốc. Tổng thống Duterte hiểu rõ Philippines không có thực lực để đối đầu với Trung Quốc, vì Philippines ở thế yếu về sức mạnh quân sự. Mặt khác, Duterte hiểu rõ Mỹ sẽ không vì lợi ích của Philippines mà tuyên chiến với Trung Quốc ở Biển Đông. Chính phủ Philippines tiền nhiệm luôn nỗ lực đưa các đảo, đá mà nước này tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông vào trong phạm vi Hiệp ước bảo đảm an ninh Mỹ-Philippines, yêu cầu Mỹ bảo đảm an ninh cho vấn đề Biển Đông, nhưng Mỹ không có phản ứng rõ ràng. Duterte thấy rõ Hiệp ước bảo đảm an ninh Mỹ-Philippines khó có hy vọng nhận được giúp đỡ khi Trung Quốc và Philippines rơi vào đối đầu trực diện vì tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông. Theo Hiệp ước Phòng thủ Tương hỗ năm 1951 giữa Mỹ và Philippines, mỗi nước sẽ hành động để đối phó với mối đe dọa chung khi một nước bị tấn công. Lâu nay đã có nhiều câu hỏi từ phía Philippines về việc liệu Mỹ có giúp nước này trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc ở Biển Đông hay không. Tuy nhiên, Mỹ không đưa ra lập trường chính thức đối với các tuyên bố chủ quyền phi lý của Trung Quốc và chủ quyền của Philippines ở Biển Đông. Duterte từng hỏi Đại sứ Mỹ tại Philippines Philip Goldberg rằng liệu Mỹ có đứng về phía Philippines, Goldberg trả lời chỉ khi nào Philippines bị tấn công. Tổng thống Duterte rất không hài lòng và cảm thấy sự thờ ơ đối với câu trả lời này của vị đại sứ Mỹ.
Do vậy, dưới thời chính quyền Duterte, ông tăng cường hợp tác với Trung Quốc để phát triển kinh tế, xuất khẩu nông sản, tìm đến Nga để mua vũ khí, bất mãn với Mỹ trong việc can thiệp nội bộ, lên án chính quyền Duterte xử lý mạnh tay tội phạm là vi phạm nhân quyền Ông từng quyết định đóng gói tranh chấp trên BIển Đông để phát triển hợp tác, gạt sang một bên phán quyết của Tòa án Trọng tài bác bỏ đường lưỡi bò, sử dụng vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN để cản trở, làm nhẹ tuyên bố lên án Trung Quốc ở BIển Đông, thách thức cắt đứt quan hệ và hủy bỏ Hiệp ước an ninh với Mỹ. Thậm chí ông này từng thách thức nếu Mỹ dám chiến đấu với Trung Quốc, ông sẽ là người đầu tiên lên tàu tham chiến…
Chính quyền Philippine là điển hình cho thấy chính sách đảo chiều liên tục, từng là biểu tượng cho chính sách “thân Mỹ thoát Trung” mà giới zân chủ Việt ngưỡng mộ. Nay chính sách nghiêng Mỹ thoát Trung, đến thân Trung thoát Mỹ khiến giới zân chủ Việt mất đi hẳn một hình để học tập, để đòi chính phủ Việt Nam phải thoát Trung, bài Trung, thân Mỹ để được sống dưới ô bảo trợ quân sự của Mỹ, để rồi nhận được vô số bài học đắng khi nhận ra rằng, các nước lớn vì lợi ích của họ, không dễ vì nước nhỏ là tham chiến với nhau. Giờ đây, ngày càng nhiều tiếng nói trong nội bộ Philippibe ủng hộ sách lược bảo vệ chủ quyền của Việt Nam.
Có lẽ vì vậy mà gần đây hàng loạt cây bút gạo cội trong làng zân chủ như Trịnh HỮu Long, Mai Linh cũng đang lung lay, hoài nghi đường lối “thân Mỹ bài Trung” của họ.
Bút danh: Hồng Yến
