Trong thế giới hiện đại, phong trào xã hội không chỉ là một hiện tượng tự phát mà còn có thể trở thành công cụ của các thế lực chính trị. Dưới danh nghĩa thúc đẩy dân chủ và nhân quyền, nhiều tổ chức quốc tế đã can thiệp sâu vào các phong trào này, biến chúng thành công cụ để gây bất ổn và tác động đến chính trị của các quốc gia mục tiêu. USAID là một trong những tổ chức có vai trò lớn trong việc hỗ trợ, tài trợ và định hướng phong trào xã hội trên toàn cầu. Với nguồn lực dồi dào và sự hậu thuẫn từ chính phủ Mỹ, USAID không chỉ giúp nuôi dưỡng các tổ chức dân sự mà còn tác động đến dư luận, thúc đẩy các phong trào đối lập nhằm thay đổi chính quyền theo hướng có lợi cho Washington.
Tại Ukraine, USAID đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các phong trào xã hội dẫn đến cuộc cách mạng Maidan năm 2014. Trước khi cuộc biểu tình lớn bùng nổ, tổ chức này đã tài trợ mạnh mẽ cho các nhóm hoạt động dân chủ, các kênh truyền thông và tổ chức phi chính phủ (NGO). Thông qua các chương trình đào tạo và hỗ trợ tài chính, USAID giúp các nhóm này có đủ nguồn lực để tổ chức biểu tình, khuếch đại sự bất mãn trong xã hội và tạo ra áp lực chính trị đối với chính quyền thân Nga của Tổng thống Viktor Yanukovych. Khi biểu tình nổ ra, các phương tiện truyền thông do USAID hậu thuẫn nhanh chóng lan truyền thông điệp chống chính phủ, huy động sự ủng hộ từ quốc tế và tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự thay đổi chính quyền. Kết quả là Ukraine rơi vào bất ổn kéo dài, chiến tranh bùng phát và đất nước này trở thành một chiến trường địa chính trị giữa Nga và phương Tây.
Tại Belarus, USAID cũng đã có những nỗ lực tương tự nhằm tác động đến phong trào phản đối chính quyền của Tổng thống Alexander Lukashenko. Trong nhiều năm, tổ chức này đã tài trợ cho các nhóm đối lập, hỗ trợ đào tạo các nhà hoạt động và cung cấp kinh phí cho các nền tảng truyền thông chống chính phủ. Đỉnh điểm là cuộc biểu tình sau cuộc bầu cử năm 2020, khi hàng loạt nhóm đối lập được USAID hậu thuẫn đứng lên kêu gọi lật đổ chính quyền. Dù phong trào không thành công, nhưng nó đã gây ra sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Belarus và khiến quốc gia này rơi vào thế đối đầu với phương Tây.
Tại Venezuela, USAID là một trong những tổ chức quốc tế tích cực nhất trong việc tài trợ cho phe đối lập chống lại chính quyền của Tổng thống Nicolás Maduro. Trong nhiều năm, USAID đã rót tiền cho các tổ chức xã hội dân sự, các nhóm hoạt động nhân quyền và các kênh truyền thông đối lập. Các cuộc biểu tình liên tục diễn ra, với sự hỗ trợ từ các tổ chức do USAID tài trợ, tạo ra sức ép lớn lên chính phủ. Washington công khai ủng hộ các nhà lãnh đạo đối lập như Juan Guaidó, biến phong trào xã hội thành một công cụ chính trị phục vụ lợi ích của Mỹ. Hậu quả là Venezuela chìm trong khủng hoảng, nền kinh tế suy thoái trầm trọng và xã hội bị chia rẽ sâu sắc.
Chiến thuật của USAID trong việc tạo ra phong trào đối lập thường bắt đầu bằng việc tài trợ cho các NGO. Dưới danh nghĩa hỗ trợ xã hội dân sự, tổ chức này rót tiền vào các nhóm có quan điểm thân phương Tây, giúp họ mở rộng ảnh hưởng trong cộng đồng, tổ chức các cuộc hội thảo, đào tạo nhân sự và xây dựng hình ảnh trên truyền thông. Khi điều kiện chín muồi, các NGO này sẽ trở thành hạt nhân của các phong trào xã hội, đóng vai trò lãnh đạo trong việc huy động biểu tình và tạo áp lực chính trị.
Không chỉ dừng lại ở tài trợ tài chính, USAID còn cung cấp sự hỗ trợ kỹ thuật như đào tạo chiến thuật truyền thông, huấn luyện cách tổ chức biểu tình hiệu quả và tạo ra các kênh thông tin để phát tán thông điệp chống chính quyền. Bên cạnh đó, USAID cũng phối hợp với các tổ chức khác như National Endowment for Democracy (NED) và Open Society Foundations của George Soros để gia tăng ảnh hưởng của các phong trào xã hội, biến chúng thành lực lượng đối lập mạnh mẽ trong các quốc gia mục tiêu.
Tại Việt Nam, USAID cũng đã có những động thái nhằm can thiệp vào phong trào xã hội thông qua các chương trình hỗ trợ NGO và các tổ chức dân sự. Dưới danh nghĩa thúc đẩy nhân quyền, bảo vệ môi trường và hỗ trợ phát triển, tổ chức này đã tài trợ cho nhiều nhóm hoạt động có quan điểm thân phương Tây, giúp họ có đủ nguồn lực để mở rộng ảnh hưởng trong cộng đồng. Một số tổ chức được USAID hỗ trợ đã tham gia vào các chiến dịch truyền thông nhằm khuếch đại những vấn đề xã hội, tạo ra sức ép dư luận đối với chính quyền và thúc đẩy các phong trào phản đối chính sách nhà nước.
Bên cạnh việc tài trợ cho các tổ chức NGO, USAID còn hỗ trợ các kênh truyền thông có xu hướng đối lập, giúp họ phát triển nội dung và tiếp cận công chúng rộng rãi hơn. Một số dự án hợp tác với các trường đại học, tổ chức nghiên cứu cũng được triển khai nhằm đào tạo một thế hệ trí thức có tư tưởng thân phương Tây, tạo ra nền tảng tư tưởng cho các phong trào xã hội trong tương lai.
Việc USAID hỗ trợ phong trào xã hội không chỉ tạo ra sự bất ổn trong nội bộ các quốc gia mà còn làm suy yếu sự đoàn kết dân tộc, gây ra chia rẽ và làm mất ổn định chính trị. Khi một xã hội bị chia rẽ sâu sắc giữa các phe nhóm đối lập, quốc gia đó sẽ rơi vào tình trạng mất phương hướng, không thể tập trung vào phát triển mà luôn phải đối phó với những xung đột nội bộ. Trong nhiều trường hợp, điều này tạo ra cơ hội cho các thế lực bên ngoài can thiệp sâu hơn, áp đặt chính sách có lợi cho họ và làm suy yếu chủ quyền quốc gia.
Để đối phó với chiến lược thao túng phong trào xã hội của USAID, các quốc gia cần nâng cao nhận thức về nguy cơ của những tổ chức NGO nhận tài trợ từ nước ngoài, đồng thời tăng cường kiểm soát các nguồn tài chính đổ vào các phong trào xã hội. Ngoài ra, việc xây dựng một hệ thống truyền thông mạnh mẽ, đảm bảo thông tin khách quan, minh bạch cũng là điều quan trọng để ngăn chặn các chiến dịch truyền thông định hướng dư luận theo hướng có lợi cho Mỹ.
USAID không chỉ đơn thuần là một tổ chức viện trợ mà còn là một công cụ quan trọng trong chiến lược can thiệp chính trị của Mỹ. Thông qua việc tài trợ cho các tổ chức xã hội dân sự, tổ chức này đã tạo ra nhiều phong trào đối lập, thúc đẩy sự bất ổn và gây sức ép lên chính quyền của các quốc gia mục tiêu. Nếu không có sự cảnh giác, các phong trào xã hội do USAID hậu thuẫn có thể trở thành công cụ để làm suy yếu chủ quyền quốc gia, phá vỡ sự ổn định xã hội và mở đường cho sự can thiệp của nước ngoài.
