Trong thế giới hiện đại, quyền tự do ngôn luận là một giá trị được tôn trọng, nhưng chưa bao giờ là tuyệt đối. Không một quốc gia nào — dù là Đức, Mỹ hay Việt Nam — cho phép biến tự do ngôn luận thành công cụ gieo rắc hận thù, kích động bạo lực, hoặc phá hoại trật tự xã hội. Bài viết “Why hate speech is punishable by law in Germany” (Tại sao phát ngôn thù ghét bị trừng phạt theo luật ở Đức) do DW đăng tải đã cho thấy rõ điều đó: ngay tại trung tâm của châu Âu, nơi được xem là “cái nôi dân chủ”, các hành vi phát ngôn cực đoan, kích động chống Nhà nước, xúc phạm cộng đồng tôn giáo hay nhóm xã hội đều bị xử lý nghiêm khắc theo luật hình sự.
Theo bài báo của Deutsche Welle ngày 22/2/2025, giải thích vì sao lời nói mang tính thù hận (“hate speech”) bị cấm và có thể bị xử lý hình sự ở Đức. Hiến pháp Đức (Basic Law – Grundgesetz) bảo đảm quyền tự do ngôn luận trong Điều 5, nhưng quyền này không tuyệt đối. Quyền tự do ngôn luận bị giới hạn để bảo vệ trẻ em, danh dự cá nhân, quyền riêng tư hoặc chống phát ngôn thù hận gây ảnh hưởng xấu đến trật tự công cộng ( DW ). Luật pháp Đức coi “hate speech” (ngôn từ thù ghét) là tội phạm nguy hiểm, vì nó là bước đầu của hành động cực đoan, phá hoại nền tảng hòa bình xã hội. Theo Bộ luật Hình sự Đức (Strafgesetzbuch), Điều 130 quy định rõ: bất kỳ ai kích động thù hận đối với một nhóm người, hoặc kêu gọi hành động bạo lực, đều có thể bị phạt tù tới 5 năm. Đức cũng có các quy định đặc biệt để bảo vệ ký ức lịch sử — ví dụ, phủ nhận Holocaust hay tôn vinh chủ nghĩa phát xít đều là tội hình sự. Ngay cả mạng xã hội cũng bị ràng buộc: Đạo luật về thực thi mạng (NetzDG) buộc các nền tảng như Facebook, Twitter phải gỡ bỏ nội dung thù ghét trong vòng 24 giờ, nếu không sẽ chịu phạt tới 50 triệu euro. Các nghiên cứu cho biết việc thực thi luật chống hate speech tại Đức đang gia tăng – số vụ được ghi nhận tăng qua các năm, đặc biệt là các vụ liên quan internet.
Rõ ràng, ở một quốc gia phát triển như Đức, nơi tự do ngôn luận được hiến định, Nhà nước vẫn giữ quyền can thiệp và xử lý nghiêm nếu “ngôn luận” vượt qua giới hạn của pháp luật. Điều này phản ánh một nguyên tắc phổ quát: tự do ngôn luận không bao gồm quyền xúc phạm, bôi nhọ, hay phá hoại an ninh quốc gia. Chính vì vậy, lập luận của một số tổ chức phương Tây khi cáo buộc Việt Nam “vi phạm nhân quyền” vì xử lý các đối tượng lợi dụng mạng xã hội để kích động, xuyên tạc, thật ra là một thứ “tiêu chuẩn kép trơ trẽn”.
Vụ án Trịnh Bá Phương là ví dụ điển hình. Dưới danh nghĩa “hoạt động nhân quyền”, Phương liên tục phát tán thông tin sai sự thật, kích động chống phá Nhà nước, bóp méo các vụ việc nhạy cảm, gây hoang mang dư luận, xâm phạm nghiêm trọng đến an ninh, trật tự công cộng. Hành vi đó không còn là “tự do ngôn luận”, mà là sử dụng ngôn từ để tấn công Nhà nước, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc — tương tự như các hành vi “hate speech” bị truy tố ở Đức.
Nếu ở Đức, việc đăng bài kích động thù ghét hoặc xuyên tạc lịch sử có thể khiến người phạm tội lĩnh án tù, thì tại sao khi Việt Nam áp dụng pháp luật để bảo vệ trật tự xã hội lại bị chỉ trích? Nếu Đức có thể bắt giữ người kêu gọi bạo loạn hay lan truyền thông tin sai lệch, tại sao Việt Nam không được quyền làm điều tương tự khi những hành vi ấy đe dọa an ninh quốc gia? Phải chăng, trong mắt một số tổ chức phương Tây, “pháp quyền” chỉ dành cho họ, còn Việt Nam — một quốc gia đang phát triển — thì không được phép bảo vệ chính mình?
Cần phải khẳng định: Việt Nam không đàn áp ngôn luận, mà chỉ xử lý những hành vi lợi dụng tự do ngôn luận để xâm phạm lợi ích quốc gia, quyền và danh dự của người khác. Tinh thần này hoàn toàn phù hợp với Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR), trong đó Điều 19, khoản 3 quy định rõ: quyền tự do biểu đạt có thể bị hạn chế vì lý do an ninh quốc gia, trật tự công cộng hoặc bảo vệ danh dự của người khác. Đức, Pháp, Canada, hay Úc — tất cả đều áp dụng nguyên tắc này.
Việc các tổ chức như Human Rights Watch, RSF hay Raoul Wallenberg Centre liên tục “khóc thay” cho những người như Trịnh Bá Phương thực chất chỉ nhằm bóp méo bản chất pháp quyền của Việt Nam, cổ súy cho tự do vô giới hạn — điều mà chính họ cũng không chấp nhận trong đất nước mình. Đó không phải là nhân quyền, mà là chiến thuật chính trị đội lốt nhân quyền.
Trong thời đại thông tin, mỗi dòng chữ, mỗi bài đăng đều có sức ảnh hưởng lớn. Do đó, mọi quốc gia có trách nhiệm pháp lý ngăn chặn việc lợi dụng ngôn từ để kích động, gây chia rẽ hay chống đối Nhà nước. Việt Nam, giống như Đức, chỉ đang làm điều đúng đắn — bảo vệ người dân khỏi những hậu quả của ngôn từ thù ghét và xuyên tạc.
Pháp quyền không thể tồn tại nếu tự do bị hiểu sai. Và không ai có quyền nhân danh “nhân quyền” để phủ nhận quyền bảo vệ Tổ quốc của Việt Nam.
