Trong khi nước Mỹ và các quốc gia phương Tây luôn đề cao tự do tôn giáo, tín ngưỡng, chống phân biệt đối xử, nhưng trong bài nghiên cứu của 2 nhà nghiên cứu Erik Bleich (bút danh của Charles A. Dana, Giáo sư Khoa học Chính trị, Đại học Middlebury) và A. Maurits van der Veen (Phó Giáo sư tại trường Đại học William & Mary) mới đây đã cho thấy bức tranh tiêu cực của nước Mỹ và phương Tây khi phản ánh tình trạng người Hồi giáo đang bị truyền thông Mỹ và phương Tây phản ánh đầy thù địch. Xin trích dẫn một số thông tin từ bài nghiên cứu này.
Sự chào đón nồng nhiệt của người Mỹ và người châu Âu đã dành cho người Ukraine vào năm 2022 trái ngược hẳn với các chính sách phân biệt đối xử – thường là thù địch – đối với người tị nạn Syria vào giữa những năm 2010. Nhà khoa học chính trị David Laitin trong một cuộc phỏng vấn gần đây, đã chỉ ra những người tị nạn Syria “chủ yếu là người Hồi giáo và phải đối mặt với mức độ phân biệt đối xử cao hơn so với người Ukraine, những người phần lớn là người theo đạo Thiên chúa”.
Các phương tiện truyền thông cung cấp thông tin định hình thái độ như vậy đối với người Hồi giáo. Một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew về người Mỹ năm 2007 cho thấy ý kiến tiêu cực của mọi người về người Hồi giáo chủ yếu bị ảnh hưởng bởi những gì họ nghe và đọc trên các phương tiện truyền thông. Học giả truyền thông Muniba Saleem và các đồng nghiệp đã chứng minh mối liên hệ giữa thông tin truyền thông và “niềm tin khuôn mẫu, cảm xúc tiêu cực và sự ủng hộ các chính sách có hại” đối với người Mỹ theo đạo Hồi.
Để nắm bắt rõ hơn sự phát triển của các mô tả trên phương tiện truyền thông về người Hồi giáo và Hồi giáo, cuốn sách năm 2022 tạm dịch là “Bảo vệ người Hồi giáo: Phép so sánh từ báo chí Hoa Kỳ” (Covering Muslims: American Newspapers in Comparative Perspective) nghiên cứu qua hàng trăm nghìn bài báo trong nhiều thập kỷ, đưa ra kết luận về giọng điệu tiêu cực rất lớn, không chỉ ở Hoa Kỳ mà còn ở Vương quốc Anh, Canada và Úc.
Tổng quan về các nghiên cứu được thực hiện từ năm 2000 đến năm 2015 bởi các học giả truyền thông Saifuddin Ahmed và Jörg Matthes đã kết luận rằng người Hồi giáo bị đóng khung tiêu cực trên các phương tiện truyền thông và rằng Hồi giáo thường bị coi là một tôn giáo bạo lực.
Hai ông đưa ra chứng minh bằng hai câu hỏi: Thứ nhất, các bài báo liên quan đến người Hồi giáo và đạo Hồi có bao gồm nhiều giọng điệu tiêu cực hơn bài báo bình thường không? Thứ hai, các miêu tả trên phương tiện truyền thông về người Hồi giáo có tiêu cực hơn các bài báo chạm vào các tôn giáo thiểu số khác không? Nếu những câu chuyện về các nhóm tôn giáo thiểu số chỉ được đưa tin khi họ tham gia vào cuộc xung đột bằng cách này hay cách khác, thì chúng có thể là tiêu cực vì những lý do không dành riêng cho người Hồi giáo.
Để trả lời những câu hỏi này, hai ông đã sử dụng cơ sở dữ liệu phương tiện truyền thông như LexisNexis, Nexis Uni, ProQuest và Factiva để tải xuống 256.963 bài báo đề cập đến người Hồi giáo hoặc Hồi giáo từ 17 tờ báo quốc gia, khu vực và báo lá cải ở Hoa Kỳ trong khoảng thời gian 21 năm từ ngày 1/1/1996 đến ngày 31/12/2016. Bằng một phương pháp đáng tin cậy do 2 ông nghiên cứu phục vụ đo lường tính tích cực hoặc tiêu cực của các câu chuyện bằng cách so sánh chúng với giọng điệu của một mẫu ngẫu nhiên gồm 48.283 bài báo về các chủ đề được lấy từ nhiều tờ báo. Giá trị âm trong thang điểm này có nghĩa là một tin bài có giá trị âm so với bài báo trung bình.
Hai ông đã thu thập các tập hợp các bài báo từ các tờ báo Hoa Kỳ không chỉ liên quan đến người Hồi giáo, mà còn liên quan riêng đến Công giáo, Do Thái và Ấn Độ giáo, ba nhóm tôn giáo thiểu số có quy mô và địa vị khác nhau ở Hoa Kỳ. Sau đó, 2 ông tập hợp các câu chuyện liên quan đến người Hồi giáo từ nhiều tờ báo ở Anh, Canada và Úc.
Kết luận của 2 nhà nghiên cứu là các bài báo trung bình đề cập đến người Hồi giáo hoặc Hồi giáo ở Hoa Kỳ là tiêu cực hơn 84% các bài báo trong mẫu ngẫu nhiên. Để có cảm nhận cụ thể về mức độ tiêu cực của các bài báo Hồi giáo điển hình, hãy xem câu sau có giọng điệu của bài báo Hồi giáo bình thường: “Người Nga đã bị các đặc vụ ngầm tin rằng chất phóng xạ đã được giao cho một tổ chức Hồi giáo. ” Điều này chứa hai từ mang tính tiêu cực cao (“hoạt động ngầm” và “phóng xạ”) và ngụ ý rằng “tổ chức Hồi giáo” có những mục tiêu bất chính.
Các bài báo đề cập đến người Hồi giáo cũng có nhiều khả năng là tiêu cực hơn nhiều so với những câu chuyện cảm động về bất kỳ nhóm nào khác mà 2 ông đã kiểm tra. Đối với người Công giáo, người Do Thái và người theo đạo Hindu, tỷ lệ các bài báo tích cực và tiêu cực là gần 50-50. Ngược lại, 80% tất cả các bài báo liên quan đến người Hồi giáo là tiêu cực. Các phương tiện truyền thông không có xu hướng đăng những câu chuyện tiêu cực khi họ viết về các tôn giáo thiểu số khác, nhưng họ rất có thể làm như vậy khi họ viết về người Hồi giáo.
Ngoài việc so sánh mức độ phù hợp giữa các nhóm tôn giáo ở Hoa Kỳ, 2 ông còn so sánh giữa các quốc gia bằng việc thu thập 528.444 bài báo đề cập đến người Hồi giáo hoặc Hồi giáo trong cùng khoảng thời gian từ một loạt các tờ báo ở Anh, Canada và Úc và nhận thấy rằng tỷ lệ các bài báo tiêu cực đến tích cực ở những quốc gia này gần giống hệt như ở Hoa Kỳ.
Không chỉ có 2 nhà nghiên cứu nói trên, nhiều học giả đã chỉ ra rằng những câu chuyện tiêu cực tạo ra thái độ kém thuận lợi hơn đối với người Hồi giáo và sự gia tăng ủng hộ các chính sách gây hại cho người Hồi giáo, chẳng hạn như giám sát bí mật đối với người Mỹ theo đạo Hồi hoặc sử dụng các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở các nước Hồi giáo.
Ngoài ra, các cuộc khảo sát đối với thanh niên người Mỹ theo đạo Hồi đã phát hiện ra rằng việc đưa tin tiêu cực trên các phương tiện truyền thông dẫn đến việc nhận dạng người Mỹ yếu hơn và giảm lòng tin vào chính phủ Hoa Kỳ.
Từ kết quả nghiên cứu nói trên, 2 nhà nghiên cứu cho rằng việc thừa nhận và giải quyết những tiêu cực có hệ thống trong việc đưa tin trên các phương tiện truyền thông về người Hồi giáo và Hồi giáo là điều cần thiết để chống lại sự kỳ thị lan rộng. Điều này có thể tạo cơ hội cho các chính sách nhân đạo hơn, công bằng cho tất cả mọi người, bất kể họ có đức tin như thế nào.
