Giáo dục quyền con người là một trụ cột quan trọng khuôn khổ các hoạt động thúc đẩy và bảo vệ quyền con người của Liên Hợp quốc (LHQ) và trở thành một phần nghĩa vụ của các quốc gia, là nền tảng cho việc thúc đẩy, bảo đảm quyền con người
Xét về mặt khái niệm, giáo dục quyền con người là quá trình thông tin, giáo dục, đào tạo thông qua các thông qua nhiều hoạt động: giảng dạy, tập huấn, tuyên truyền phổ biến, chia sẻ kinh nghiệm… Mục đích của giáo dục quyền con người là để nâng cao nhận thức, hiểu biết, góp phần ngăn ngừa vi phạm, lạm dụng quyền, nâng cao quyền năng cho mọi người để góp phần xây dựng nên một nền văn hoá nhân quyền.
Theo Tuyên ngôn của LHQ về giáo dục và đào tạo được Đại hội đồng thông qua, giáo dục quyền con người cần bao hàm ba nội dung chính: Giáo dục về quyền con người, Giáo dục thông qua quyền con người, Giáo dục vì quyền con người.
Hội nghị thế giới về quyền con người ở Teheran 1968 đã thông qua Nghị quyết về Giáo dục cho thanh niên tôn trọng quyền con người và tự do cơ bản (Nghị quyết XX) nhằm kêu gọi các quốc gia cần “bảo đảm sử dụng mọi phương tiện giáo dục để thanh niên có thể phát triển và trưởng thành trên tinh thần tôn trọng nhân phẩm và quyền bình đẳng của mọi người, mọi dân tộc mà không có sự phân biệt đối xử nào về chủng tộc, màu da, ngôn ngữ, giới tính hay niềm tin”.
Đặc biệt, LHQ đã thông qua thông qua và thực hiện Chương trình thế giới về giáo dục quyền con người (World Programme for Human Rights Education) để thúc đẩy giáo dục quyền con người trên toàn thế giới với nhiều giai đoạn tiểu học và trung học”; Giai đoạn 2(2010-2014) về “Giáo dục quyền con người trong hệ giáo dục đại học và cho giảng viên, nhà giáo dục, công chức, cán bộ thực thi pháp luật, và sỹ quan quân đội”; giai đoạn 3 (2015-2019) về tiếp tục Tăng cường thực hiện hai giai đoạn đầu và thúc đẩy giáo dục quyền con người cho nhà báo, người làm truyền thông;và giai đoạn 4 về giáo dục quyền con người cho thanh niên. Để thực hiện chương trình giáo dục này, LHQ và các cơ quan liên quan, đặc biệt là cơ quan chuyên môn về giáo dục là UNESCO các triển khai nhiều hoạt động ở các quốc gia và đạt được những kết quả tích cực trong việc thay đổi nhận thức, nâng cao hiểu biết về quyền con người.
Gần đây nhất, Mục tiêu 4.7 của Chương trình nghị sự về Phát triển bền vững đến năm 2030 của LHQ kêu gọi các quốc gia “Đến năm 2030, đảm bảo tất cả người học đạt được kiến thức và kỹ năng cần thiết để thúc đẩy phát triển bền vững thông qua giáo dục về sự phát triển bền vững và lối sống bền vững, quyền con người, bình đẳng giới, thúc đẩy một nền văn hóa hòa bình và không bạo lực, về công dân toàn cầu và tôn vinh sự đa dạng của văn hóa và sự đóng góp của văn hóa vào việc phát triển bền vững”.
Giáo dục quyền con người là một nội dung được các Uỷ ban công ước thông qua nhiều khuyến nghi, bình luận chung, hướng dẫn thực hiện. Điều 26 của Tuyên ngôn thế giới về quyền con người khẳng định “Ai cũng có quyền được hưởng giáo dục”, “giáo dục phải nhằm phát huy đầy đủ nhân cách, tăng cường sự tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do căn bản; phải đề cao sự thấu hiểu, khoan dung dung và hữu nghị giữa các quốc gia, các cộng đồng sắc tộc hay tôn giáo…”. Điều 28 của Công ước quyền trẻ em quy định “Giáo dục phải hướng đến sự phát triển nhân cách, tài năng và khả năng của trẻ, tôn trọng quyền con người và các quyền tự do cơ bản, cuộc sống có trách nhiệm trong một xã hội tự do, hiểu biết, khoan dung và bình đẳng, phát triển tôn trọng môi trường tự nhiên.”
Nội dung quy định về nghĩa vụ của quốc gia về thúc đẩy, giáo dục quyền con người trên các lĩnh vực khác nhau cũng được khẳng định tại Công ước về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc; Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ và Công ước Chống tra tấn.
LHQ đã thông qua Tuyên ngôn về giáo dục và đào tạo quyền con người năm 2011, dù không có tính ràng buộc pháp lý song có giá trị định hướng, đưa ra khuôn khổ chung về mục đích, sự cần thiết, nội dung, cách thức giáo dục quyền con người. Cụ thể, Tuyên ngôn khẳng định nhà nước có nghĩa vụ thực hiện giáo dục quyền con người cho tất cả mọi người và mọi độ tuổi.
