Sự việc giữa 2 thành viên NXB Tự Do là Phạm Đoan Trang và Nguyễn Phương Hoa đã xảy ra một cuộc xung đột công khai trên mạng xã hội mới đây là tâm điểm trong làng zân chủ mạng. Đoan Trang tố Phương Hoa tham nhũng công quỹ, còn Hoa phản bác và tố Trang bè phái, vô ơn, nói xấu sau lưng. Nguyên nhân cốt lõi của vụ việc có lẽ là một kế hoạch thay thế nhân sự của NXB Tự Do, do Nguyễn Trường Sơn đề xuất với Đoan Trang. Ngoài ra, trao đổi giữa các bên trong vụ việc này cũng tiết lộ việc Lifeline và Civil Rights Defenders tài trợ cho NXB Tự Do, cùng một số thông tin về cách NXB này tổ chức sinh hoạt, in ấn và quản lý ngân quỹ.
Khởi phát sáng 19/07, Trang đăng bài cáo buộc Hoa tham nhũng ngân quỹ của NXB Tự Do, khiến tiền hỗ trợ không đến tay Phùng Thủy dù Thủy đã ký nhận tiền. Trang nói rằng nội trong năm nay, Hoa đã giữ lại khoản quỹ 24.000 USD từ tổ chức A và khoản quỹ 10.000 USD của tổ chức B, cả hai đều là tiền hỗ trợ khẩn cấp.
Đáp lại, ngay chiều ngày 19/07, Hoa liên tục đăng 6 post để phản bác Trang và tự minh oan cho mình, trong đó khẳng định bà ta không nắm hết mọi khoản quỹ, đều nằm ở những chỗ Đoan Trang kiểm soát, mọi chi dùng đều phải được Đoan Trang đồng ý. Nguồn gốc những khoản tiền (khoản A và khoản B) đều do Đoan Trang vẽ ra xin tiền từ các tổ chức nhân quyền nước ngoài. Bà này thể hiện sự ai oán, rằng chính Đoan Trang nhờ bà ta tham gia và quản lý NXB Tự do từ khi nó còn mang nợ 50 triệu chứ không phải bà ta tiếp cận Đoan TRang để trục lợi. Bà này tố cáo chính Đoan Trang mới là kẻ dối trá và thiếu minh bạch khi không họp bàn trong nhóm, không phản hồi ý kiến của bà ta mà đã triệt hạ để đẩy bà ta ra khỏi tổ chức, thay thế ekip mới của mình vào.
Sau khi xem xét các tình tiết trên, tôi xin đưa ra một vài nhận xét:
Thứ nhất, phải thừa nhận một thực tế rằng NXB Tự Do được thành lập để xuất bản sách của Đoan Trang, vận hành dưới mệnh lệnh của Đoan Trang, và chủ yếu tồn tại nhờ uy tín của Trang. Việc Nguyễn Phương Hoa lấy cớ có công để xin Trang cho ở lại NXB nhằm hưởng phúc lợi chung của tổ chức, dù mình vừa không hoàn thành nhiệm vụ, vừa không còn khả năng đóng góp cho NXB, cũng đủ để chứng minh rằng Hoa muốn bám vào Trang để trục lợi.
Thứ hai, việc ngân quỹ của NXB Tự Do bị thất thoát là có thật, và Nguyễn Phương Hoa phải chịu trách nhiệm về vấn đề này dưới tư cách thủ quỹ. Tuy nhiên, nguyên nhân mấu chốt dẫn đến thất thoát không nằm ở lòng tham của Hoa, mà nằm ở việc NXB Tự Do được tổ chức một cách phản khoa học, thiếu dân chủ, thiếu minh bạch. Một tổ chức không có quy chế sinh hoạt, quy trình quản lý tài chính và nhân sự, vận hành thuần túy theo mệnh lệnh đơn phương của các cấp lãnh đạo, thì thể nào cũng làm thất thoát tiền dù thủ quỹ có tham hay không. Vì Đoan Trang đã hài lòng với cung cách hoạt động này suốt gần một năm rưỡi, và trực tiếp ra các quyết định chi tiêu lãng phí dẫn đến thất thoát tiền, chính Trang cũng phải chịu một phần trách nhiệm về vụ mất tiền của tổ chức.
Từ nhiều năm nay, nhiều tổ chức chống Nhà nước Việt Nam đã sa lầy trong vấn nạn tham nhũng, dù chính họ mượn danh chống tham nhũng để hoạt động. Việc họ chỉ đấu tố các cá nhân tham nhũng, mà không cải thiện cung cách sinh hoạt đã khiến tham nhũng nảy sinh, chính là một lý do dẫn đến sự sa lầy đó. Vụ việc tại NXB Tự Do cho thấy kinh nghiệm chống tham nhũng của Đoan Trang nói riêng, và giới chống Cộng nói chung, còn kém xa so với kinh nghiệm của chế độ mà họ muốn lật đổ.
Hiếu NGọc
