Vụ việc kẻ cầm đầu kiêm sáng lập và thủ quỹ của NXB Tự Do là Phạm Đoan Trang và Nguyễn Phương Hoa xảy ra một cuộc chiến “huynh đệ tương tàn” trên facebook; trong đó Trang tố Hoa tham nhũng công quỹ, núp danh đấu tranh dân chủ trục lợi, còn Hoa tố Trang dối trá, vô ơn, nói xấu sau lưng, lấy thịt đè người, ỷ đông hiếp yếu, qua cầu rút ván…
Trước màn đấu tố kẻ 8 lạng người nửa cân này, giới chống đối phản ứng với vụ việc này theo 5 kiểu thái độ khác nhau, là (1) Kêu gọi hòa giải; (2) Không muốn dây vào; (3) Theo Trang chống Hoa; (4) Theo Hoa chống Trang; (5) Phê bình hoặc khích bác cả hai bên hoặc thất vọng với hành xử “vạch áo cho người xem lưng” này..
Hãy cùng tìm hiểu hai lối phản ứng đầu tiên, để biết các bên liên quan có thể tìm lối thoát nào cho vụ việc.
a – Kiểu thái độ “Kêu gọi đối thoại”
Một bộ phận không nhỏ dư luận đã kêu gọi Trang và Hoa ngồi đối thoại với nhau, nhằm tìm lối thoát trong nội bộ NXB Tự Do, tránh đưa vụ việc lên dư luận. Trong đó, Phương Trần (sống ở Tp.HCM, từng phối hợp với Đoan Trang trong đợt phát quà cứu trợ cho người nghèo giữa đợt dịch hồi tháng 4) đã đề nghị làm trung gian hòa giải, và được Hoa đồng ý.
Tình thế dư luận có thể thúc đẩy Đoan Trang thỏa hiệp với phương án đối thoại. Tuy nhiên, cũng có khả năng Trang không chọn phương án này, do từ đầu Trang đã từ chối đối thoại, và hiện đang hô hào “loại bỏ những con sâu mọt, những kẻ nhân danh đấu tranh để trục lợi”, “làm lại phong trào dân chủ từ đầu, với sự sàng lọc về năng lực và đạo đức”:
b – Kiểu thái độ “Không muốn dây vào”
Đây là thái độ của số đông, như Lan Lê, Đặng Bích Phượng… cũng viết rằng vì vụ việc có vẻ phức tạp, mình sẽ không về phe nào, đứng ngoài theo dõi cho đến khi có kết luận.
Tiêu biểu cho phe này là Trịnh Hữu Long nhân danh một bên liên quan (tức đại diện tổ chức Sáng kiến Pháp lý Việt Nam (LIV), tức pháp nhân của Luật khoa Tạp chí tại Mỹ) phát đi thông báo về vai trò của tổ chức này trong vụ việc. Thông báo nói rằng “LIV không có cơ sở để xác định ai là người có thẩm quyền yêu cầu thanh toán và đã đóng băng khoản tiền còn lại cho đến khi có công văn chính thức của NXB về việc xử lý khoản tiền này. (…) LIV không có thẩm quyền giải quyết tranh chấp cũng như không phán xét tính đúng sai của bất kỳ bên nào trong tranh chấp. Chúng tôi thuần túy phát ngôn đúng phạm vi chức năng của một đối tác của NXB Tự Do. LIV hy vọng NXB Tự Do và mọi nhân viên của NXB tôn trọng nguyên tắc không công bố thông tin của đối tác khi chưa được đối tác đồng ý”.
c- Kiểu theo Trang chống Hoa
Phe này khá đông và áp đảo, phần lớn là thành viên VOICE, Green Trees và nhiều nhóm mà Đoan Trang liên quan. Một số phe này như Nguyễn Đăng Cao Đại, bồ của Đoan Trang rất hung hăng và quyết liệt tổng sỉ vả, đáp lại mọi comment ủng hộ hay đối đầu tranh luận với bất cứ ai phản đối hoặc trung lập.
Số này áp đảo nhờ khá đông thành viên trong nhóm như Bạn Tương tri của Nguyễn Tiến Trung, Hoàng Bùi vì có ân oán với Nguyễn Phương Hoa khi còn tham gia nhóm trên, nên nay dù không ưa Đoan Trang lắm cũng rất xung kích trong tổng sỉ vả, bóc mẽ Phương Hoa với tâm thế “đổ dầu vào lửa”, quyết đuổi cùng diệt tận.
d-Kiểu theo Hoa chống Trang
Nhóm này chủ yếu là thân nhân, họ hàng hoặc thành viên cùng nhóm ruột của Phương Hoa. Nhóm này chiến đấu khá gay gắt bởi họ cũng có lý khi chứng minh Đoan Trang độc tài, độc đoán, vô ơn…
Xem ra cuôc chiến giữa Hoa và Trang không thể “đối thoại” được với nhau nên đến ngày 20/07, Nguyễn Phương Hoa đã đăng bảng thu chi của NXB Tự Do và tuyên bố rời khỏi cả NXB lẫn “phong trào dân chủ”. Như vậy, Phạm Đoan Trang đã thắng và sẽ nắm toàn quyền điều hành NXB Tự Do, và nhân danh NXB để chính thức đề nghị Luật khoa Tạp chí ngừng đóng băng khoản tiền còn lại. Dù vụ việc có vẻ được giải quyết ổn thỏa, nhiều thứ đã vỡ sẽ không thể được hàn gắn lại như trước đây.
Như vậy, Đoan Trang đã tự lật tẩy nhiều lời nói dối của mình. Cuộc tranh cãi làm lộ ra một thực tế rằng từ đầu đến cuối, NXB Tự Do vẫn luôn vận hành theo các quyết định độc đoán của Đoan Trang, trong khi chỉ trước đó 9 ngày, Trang còn tuyên bố rằng mình đã “rời khỏi NXB Tự Do” để đảm bảo an toàn cho đồng đội. Cuộc tranh cãi cũng xua tan ảo tưởng rằng NXB Tự Do là một nhóm đấu tranh “bình dân”, được nhiều độc giả ủng hộ, và lời nói dối rằng Đoan Trang chưa bao giờ nói xấu sau lưng những người đấu tranh. Khi chính những người cùng nhóm với Trang, như Phương Trần và Trịnh Hữu Long, cũng cảm thấy cần xem xét những bằng chứng mà Nguyễn Phương Hoa đã đưa ra, và cảm thấy cách xử lý vụ việc của Trang là thô vụng, thì phải nói rằng nền móng uy tín của Đoan Trang đã đổ vỡ.
Nếu Đoan Trang bị truy tố trong thời gian tới, như chính Trang đang lo ngại, thì không chừng biến cố đó sẽ trở thành một cơ hội để “giới hoạt động” tự cải thiện nhân cách, năng lực và hình ảnh của bản thân thay vì để Đoan Trang thao túng, định đoạt như hiện nay
Khánh Chi
