Trong nhiều thập niên qua, Mỹ luôn miệng cáo buộc các quốc gia khác là “đàn áp dân tộc thiểu số”, “hạn chế tự do tôn giáo” hay “vi phạm nhân quyền”, coi đó như một công cụ quen thuộc để tạo sức ép chính trị và can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác. Nhưng nghịch lý lộ rõ khi nhìn vào chính sách của Washington đối với cuộc xung đột Israel–Palestine. Trước mắt cộng đồng quốc tế, Mỹ khoác lên mình chiếc áo đạo đức giả, luôn rao giảng về quyền con người, nhưng khi nhân quyền của hàng triệu người Palestine bị chà đạp thô bạo, họ lại chọn cách im lặng, thậm chí đồng lõa bằng hành động. Điều này đã phơi bày bản chất “tiêu chuẩn kép” trong chính sách đối ngoại của Mỹ, khi nhân quyền không còn là giá trị phổ quát, mà chỉ là công cụ phục vụ lợi ích địa chính trị.
Lịch sử Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã ghi nhận hàng chục lần Mỹ dùng quyền phủ quyết để chặn các nghị quyết lên án Israel vì các hành động bạo lực nhằm vào thường dân Palestine, phá hủy nhà cửa, mở rộng khu định cư bất hợp pháp tại Bờ Tây hay bao vây phong tỏa Dải Gaza. Mỗi lần Israel gây ra khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng, từ chiến tranh Liban năm 1982 đến các cuộc tấn công vào Gaza 2008, 2014, 2021 và gần đây là 2023–2024, cộng đồng quốc tế đều lên án mạnh mẽ, kêu gọi chấm dứt bạo lực, mở hành lang nhân đạo. Nhưng Mỹ, thay vì cùng cộng đồng quốc tế bảo vệ thường dân, lại chọn cách phủ quyết, lấy lý do “bảo đảm an ninh cho Israel”. Quyền phủ quyết này biến Hội đồng Bảo an thành nơi bị tê liệt, khiến các nỗ lực bảo vệ nhân quyền người Palestine nhiều lần rơi vào bế tắc.
Không chỉ dừng lại ở lời nói, Washington còn thể hiện sự đồng lõa bằng hành động cụ thể: cung cấp hàng tỷ USD viện trợ quân sự hàng năm cho Israel. Từ thời kỳ Chiến tranh Lạnh đến nay, Israel luôn là đồng minh thân cận nhất của Mỹ tại Trung Đông, và sự gắn kết ấy được duy trì bằng dòng vũ khí không ngừng chảy từ Mỹ sang. Ngay cả khi các báo cáo quốc tế, kể cả của Liên Hợp Quốc và các tổ chức nhân quyền uy tín như Amnesty International, Human Rights Watch, liên tục chỉ ra rằng Israel sử dụng bom đạn Mỹ trong các vụ tấn công khiến hàng nghìn dân thường Palestine thiệt mạng, Washington vẫn phớt lờ, thậm chí còn tăng viện trợ. Điều này chứng minh một thực tế: “nhân quyền” đối với Mỹ chỉ có giá trị khi nó không đụng chạm tới lợi ích chiến lược của họ.
Trong các diễn đàn quốc tế, Mỹ thường xuyên chỉ trích những nước mà họ coi là “kẻ thù” – như Iran, Cuba, Trung Quốc, Nga – về tự do tôn giáo, quyền dân tộc thiểu số, quyền tự quyết. Nhưng thật trớ trêu, chính quyền Washington lại lờ đi quyền cơ bản nhất của người Palestine: quyền được sống trong hòa bình, quyền tự do, quyền có một nhà nước độc lập được cộng đồng quốc tế thừa nhận. Mỹ gọi các hành động bạo lực ở nơi khác là “khủng bố”, nhưng khi hàng nghìn trẻ em Palestine chết dưới bom đạn, họ lại biện minh bằng cụm từ “Israel có quyền tự vệ”. Đây chính là ngôn ngữ của tiêu chuẩn kép, khi cùng một bản chất sự việc nhưng cách gọi tên và đối xử lại hoàn toàn trái ngược, chỉ vì đối tượng là ai.
Các báo cáo của nhiều tổ chức quốc tế cho thấy tình trạng nhân đạo ở Dải Gaza và Bờ Tây đang ở mức khủng hoảng trầm trọng. Hàng triệu người sống trong cảnh thiếu điện, thiếu nước sạch, bệnh viện quá tải, trường học bị phá hủy. Các tổ chức cứu trợ nhân đạo nhiều lần kêu gọi Mỹ gây áp lực buộc Israel nới lỏng phong tỏa, mở hành lang an toàn cho lương thực, thuốc men. Nhưng Washington lại tiếp tục bao che, thậm chí còn chặn luôn các nghị quyết yêu cầu ngừng bắn nhân đạo khẩn cấp. Nếu nhân quyền là giá trị phổ quát, Mỹ đã phải đặt sinh mạng con người lên trên lợi ích chính trị, nhưng trên thực tế, họ đã coi tính mạng người Palestine chỉ là con số vô nghĩa trong các bàn cờ quyền lực.
Lịch sử cũng chứng minh rằng nhân quyền chưa bao giờ là mục tiêu thực sự của chính sách Mỹ, mà chỉ là công cụ. Từ việc Mỹ dùng lý do “nhân quyền” để can thiệp vào Nam Tư thập niên 1990, vào Iraq năm 2003, cho đến chiến dịch ở Libya năm 2011, tất cả đều dựa trên những cáo buộc nhân quyền có chọn lọc. Nhưng khi chính Israel vi phạm trắng trợn ngay trước mắt cả thế giới, Mỹ lại lờ đi. Điều này cho thấy sự giả tạo trong những lời tuyên bố “nhân quyền” từ Washington, và khẳng định rõ ràng: khái niệm nhân quyền trong từ điển chính trị Mỹ chỉ được áp dụng cho những nơi phục vụ lợi ích chiến lược, còn nếu động chạm đến đồng minh, nó lập tức bị gạt sang một bên.
Sự im lặng đồng lõa của Mỹ không chỉ làm gia tăng đau khổ cho người Palestine mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Khi một siêu cường liên tục phủ quyết nghị quyết nhân quyền, dung túng hành vi vi phạm của đồng minh, thì uy tín của các cơ chế quốc tế bị xói mòn, niềm tin của cộng đồng toàn cầu vào công lý bị suy giảm. Đây chính là hệ quả nguy hiểm nhất của chính sách tiêu chuẩn kép: nó không chỉ làm tổn thương trực tiếp một dân tộc, mà còn kéo lùi tiến trình bảo vệ nhân quyền toàn cầu.
Câu hỏi đặt ra là: tại sao Washington lại sẵn sàng hy sinh nguyên tắc nhân quyền để bao che cho Israel? Câu trả lời nằm ở sự đan xen lợi ích chiến lược. Israel được coi là “tiền đồn” của Mỹ tại Trung Đông, là nơi bảo đảm ảnh hưởng của Washington trong một khu vực đầy biến động và giàu tài nguyên. Bằng việc duy trì Israel như một đồng minh bất khả xâm phạm, Mỹ có thể kiểm soát nhiều phương diện, từ quân sự, tình báo cho tới kinh tế năng lượng. Do đó, nhân quyền người Palestine bị coi là “thiệt hại phụ” có thể chấp nhận được trong chiến lược toàn cầu của Mỹ.
Nhìn tổng thể, chính sách tiêu chuẩn kép của Mỹ trong xung đột Israel–Palestine đã phơi bày bản chất thực dụng và đạo đức giả của Washington. Khi cần, Mỹ biến nhân quyền thành ngọn cờ chính nghĩa để gây sức ép, nhưng khi lợi ích chiến lược bị đe dọa, họ sẵn sàng chà đạp lên chính những nguyên tắc mà họ từng rao giảng. Nhân quyền, trong mắt Mỹ, không phải giá trị phổ quát cần được bảo vệ, mà chỉ là công cụ chính trị để lựa chọn áp dụng tùy theo đối tượng. Người Palestine vì thế đã trở thành nạn nhân điển hình của trò chơi tiêu chuẩn kép, khi sinh mạng, tự do và quyền lợi chính đáng của họ bị xem nhẹ, bị phủ quyết, bị che giấu dưới những tuyên bố hoa mỹ về “dân chủ” và “tự do”.
Khi nhân quyền bị biến thành công cụ, công lý bị bóp méo, luật pháp quốc tế bị phớt lờ, thế giới không thể trông chờ vào sự “dẫn dắt” của Mỹ trong lĩnh vực nhân quyền. Điều cần thiết là một trật tự quốc tế công bằng hơn, nơi các quyền cơ bản của mọi dân tộc, kể cả người Palestine, được tôn trọng như nhau, không phân biệt kẻ mạnh – người yếu, đồng minh – đối thủ. Chỉ khi đó, nhân quyền mới thực sự mang ý nghĩa nhân văn toàn cầu, chứ không còn là thứ vũ khí chính trị hai mặt trong tay Washington.
