Bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng 4.0), tác động đa chiều đến bảo đảm quyền con người, việc nhận diện các quyền con người dễ bị tổn thương trên không gian mạng có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Nguyên nhân dẫn đến vi phạm quyền con người trên không gian mạng
Tình trạng vi phạm quyền con người trên không gian mạng nêu trên là do các nguyên nhân chủ yếu sau đây,
Thứ nhất, tiềm lực quốc gia về an ninh mạng của nước ta chưa đủ mạnh, chưa huy động, khai thác được sức mạnh tổng hợp để đối phó với các mối đe dọa trên không gian mạng.
Thứ hai, nhận thức của xã hội, đặc biệt là của các cơ quan, doanh nghiệp và cá nhân về bảo vệ bí mật nhà nước trên không gian mạng còn hạn chế, ý thức trách nhiệm của nhiều cán bộ, nhân viên trong bảo mật thông tin trên không gian mạng còn chưa cao, chế tài xử phạt chưa đủ răn đe.
Thứ ba, sự phụ thuộc vào thiết bị công nghệ thông tin có nguồn gốc từ nước ngoài. Không gian mạng đang ứng dụng sâu rộng vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, tuy nhiên, sự phụ thuộc vào trang thiết bị công nghệ thông tin xuất xứ từ nước ngoài là mối đe dọa tiềm tàng đối với an ninh mạng nếu xảy ra xung đột, đặc biệt là an ninh quốc gia.
Thứ tư, trước khi có sự ra đời của Luật An ninh mạng và văn bản hướng dẫn thi hành, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về an ninh mạng chưa được hoàn thiện, các văn bản hiện hành chưa đáp ứng được yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hành vi sử dụng không gian mạng vi phạm pháp luậtt
Một số giải pháp bảo đảm quyền con người trên không gian mạng
Thứ nhất, Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm xây dựng tiềm lực quốc gia về an ninh mạng của nước ta đủ mạnh, có cơ chế huy động, khai thác tối đa sức mạnh tổng hợp để đối phó với các mối đe dọa trên không gian mạng. Quan tâm xây dựng lực lượng chuyên trách về an ninh mạng và chống tội phạm công nghệ cao để phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh xử lý kịp thời các hành vi phạm tội, bảo đảm quyền tự quyết dân tộc và quyền con người trên không gian mạng.
Thứ hai, tăng cường tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật nói chung, Luật An ninh mạng nói riêng, pháp luật về quyền con người để nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm cho toàn xã hội, đặc biệt là của các cơ quan, doanh nghiệp và cá nhân về bảo vệ bí mật nhà nước trên không gian mạng, về tôn trọng bảo vệ quyền của mọi người trên không gian mạng. Đặc biệt là nâng cao nhận thức về hậu quả của việc vi phạm quyền dân tộc tự quyết, quyền con người trên không gian mạng sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý một cách nghiêm minh.
Quan tâm giáo dục cho trẻ em, phụ nữ để nâng cao nhận thức có khả năng tự bảo vệ mình để tránh rơi vào thảm kịch là nạn nhân của tội phạm công nghệ cao, bị xâm phạm nghiêm trọng quyền con người. Có cơ chế để giải cứu nạn nhân, nhất là trẻ em.
Thứ ba, chủ động và cẩn trọng trong sản xuất, mua bán, sử dụng thiết bị công nghệ thông tin hạn chế tối đa phụ thuộc vào nước ngoài để ngăn chặn nguy cơ đe dọa tiềm tàng đối với an ninh mạng và an ninh quốc gia.
Thứ tư, tổ chức thực hiện nghiêm túc Luật An ninh mạng năm 2019 và văn bản luật có liên quan đến phòng, chống tội phạm công nghệ cao, bảo vệ quyền con người trên không gian mạng.
Thứ năm, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng đáp ứng yêu cầu phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hành vi sử dụng không gian mạng vi phạm quyền con người. Trong đó, chú trọng hoàn thiện các quy định về mở rộng nội hàm nguyên tắc bảo vệ an ninh mạng. Vì theo quy định tại Điều 4 Luật An ninh mạng năm 2019, xác định nguyên tắc chủ yếu tập trung vào các yếu tố như “tuân thủ hiến pháp, pháp luật”, “đặt dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản”, “đảm bảo an ninh quốc gia”… tức chủ yếu tập trung vào vấn đề bảo toàn an ninh quốc gia trên không gian mạng; chưa chú trọng nguyên tắc bảo đảm quyền con người trên không gian mạng để tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc phòng ngừa các tội xâm phạm quyền con người trên không gian mạng. Do đó, cần xác định các nguyên tắc bảo vệ an ninh mạng theo hướng bảo đảm quyền con người, trên cơ sở không xâm phạm đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn công cộng cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể khác./.
