Các quốc gia trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương thường tỏ ra “nhạy cảm” và có phản ứng mạnh mẽ đối với các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc. Nguyên nhân chính xuất phát từ lo ngại về an ninh, chủ quyền và sự ổn định trong khu vực. Trung Quốc, với sự trỗi dậy mạnh mẽ về kinh tế và quân sự, đã tăng cường các hoạt động hải quân, bao gồm cả các cuộc tập trận xa bờ. Tuy nhiên, những hoạt động này thường bị các nước láng giềng coi là mối đe dọa tiềm tàng đối với an ninh và chủ quyền của họ.
Trong bài báo đăng trên Hoàn Cầu Thời Báo ngày 24/2/2025, tác giả Zhang Junshe cho rằng phản ứng của Úc và New Zealand đối với cuộc tập trận của hải quân Trung Quốc gần đây là “phản ứng thái quá” và thể hiện “tiêu chuẩn kép”. Ông lập luận rằng các hoạt động của Trung Quốc tuân thủ luật pháp quốc tế và không gây nguy hiểm cho an toàn hàng không. Tuy nhiên, các quốc gia như Úc và New Zealand lại coi đó là mối đe dọa, trong khi họ chấp nhận sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ trong khu vực. Xin trích dẫn:
===
”Gần đây, một hạm đội của Hải quân Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận bắn đạn thật ở vùng biển gần Úc. Các cuộc tập trận quân sự xa bờ thường lệ này đã gây ra phản ứng thái quá từ một số quốc gia. Theo các báo cáo, Bộ trưởng Quốc phòng Úc Richard Marles đã nói vào thứ Bảy rằng Bắc Kinh đã không đưa ra lý do thỏa đáng cho những gì ông gọi là thông báo không đầy đủ về các cuộc tập trận bắn đạn thật vào thứ Sáu. Ông cho biết thông báo muộn này “gây hoang mang” cho ngành hàng không thương mại. Bộ trưởng Quốc phòng New Zealand Judith Collins cho biết sự hiện diện của ba tàu hải quân Trung Quốc ngoài khơi Úc là lời cảnh tỉnh đối với người dân New Zealand, gọi đây là “một động thái bất thường”.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã bác bỏ cáo buộc của Úc vào Chủ Nhật. Người phát ngôn Wu Qian cho biết hành động của Trung Quốc hoàn toàn tuân thủ luật pháp quốc tế và các thông lệ đã được thiết lập và sẽ không ảnh hưởng đến an toàn hàng không. Trung Quốc hy vọng Úc sẽ tiếp cận mối quan hệ giữa hai nước và quân đội của họ với thái độ khách quan và lý trí, thể hiện sự chân thành và chuyên nghiệp hơn, đồng thời nỗ lực thực sự để đóng góp vào sự phát triển ổn định của các mối quan hệ này, Wu nói thêm.
Tại sao các cuộc tập trận quân sự hợp pháp của Trung Quốc lại gây ra sự náo động như vậy ở một số quốc gia? Tại sao một số quốc gia chấp nhận tàu chiến Hoa Kỳ tiến hành các hoạt động và tập trận ở Thái Bình Dương quanh năm, nhưng lại phản ứng thái quá với các hoạt động hải quân bình thường của Trung Quốc? Điều này cho thấy một tiêu chuẩn kép.
Các hoạt động bình thường của Trung Quốc trên biển khơi dường như đã kích hoạt các dây thần kinh nhạy cảm ở một số quốc gia, khiến họ rơi vào trạng thái “lo lắng về an ninh”. Mặc dù cả Canberra và Wellington đều thừa nhận rằng “Trung Quốc đã hành động theo luật pháp quốc tế”, một số chính trị gia và phương tiện truyền thông vẫn tiếp tục giật gân vấn đề này, thậm chí tuyên bố rằng Trung Quốc gây ra “mối đe dọa nghiêm trọng” và rằng đây là “một nỗ lực đe dọa”.
Hoạt động huấn luyện bắn đạn thật của Hải quân Trung Quốc hoàn toàn tuân thủ luật pháp quốc tế và thông lệ. Việc tuân thủ các quy tắc quốc tế này hoàn toàn trái ngược với hành động của một số quốc gia có tàu chiến xâm phạm vùng biển lãnh thổ của các quốc gia khác và tiến hành trinh sát cận chiến. Quan trọng hơn, theo các báo cáo của phương tiện truyền thông Úc, tàu chiến Trung Quốc đã bị phát hiện cách bờ biển Sydney khoảng 150 hải lý, trong khi vùng biển lãnh thổ của Úc chỉ kéo dài 12 hải lý tính từ đường cơ sở của mình. Rõ ràng, 150 hải lý mở rộng ra xa khỏi vùng biển lãnh thổ của Úc, khiến cho phản ứng gây hoang mang từ một số quốc gia là không có cơ sở.
Các cuộc tập trận hải quân của Trung Quốc là hoạt động huấn luyện bình thường, nhưng một số nước phương Tây lại coi đó là “mối đe dọa”. Khi tàu chiến và máy bay của họ tiến hành các cuộc tập trận có mục tiêu xung quanh Trung Quốc và trong vùng biển lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông, họ coi đó là “tự do hàng hải”. Ví dụ, vào ngày 11 tháng 2, một máy bay quân sự của Úc đã cố tình xâm phạm không phận của Trung Quốc trên quần đảo Tây Sa mà không được phép của Trung Quốc. Động thái như vậy đã vi phạm chủ quyền của Trung Quốc và làm suy yếu an ninh quốc gia của nước này. Các tàu hải quân phương Tây cũng đã nhiều lần gây căng thẳng bằng cách đi qua eo biển Đài Loan.
Một số nước phương Tây đã đẩy nhanh quá trình mở rộng quân sự của họ ở Thái Bình Dương, sử dụng “mối đe dọa từ Trung Quốc” làm cái cớ để đảm bảo ngân sách quốc phòng. Cuộc chạy đua vũ trang này, được biện minh bằng câu chuyện “mối đe dọa từ Trung Quốc”, hoàn toàn trái ngược với mối quan tâm của các quốc đảo Thái Bình Dương liên quan đến các vấn đề như biến đổi khí hậu và quản lý đại dương. Rõ ràng là ai đang phô trương sức mạnh quân sự, gây rắc rối và sử dụng “tự do hàng hải” làm vỏ bọc để đe dọa quân sự, qua đó làm suy yếu hòa bình và ổn định trong khu vực.
Với sự trỗi dậy của Trung Quốc và nhu cầu ngày càng tăng trong việc bảo vệ lợi ích của đất nước ở nước ngoài, Hải quân Trung Quốc đã liên tục tiến vào vùng biển xanh thẳm. Một mặt, huấn luyện biển xa của Trung Quốc nhằm mục đích nâng cao năng lực của Hải quân trong các hoạt động biển xa, do đó bảo vệ tốt hơn chủ quyền và an ninh quốc gia. Mặt khác, nó cho phép Hải quân thực hiện các trách nhiệm và nghĩa vụ quốc tế hiệu quả hơn, cung cấp nhiều dịch vụ an toàn công cộng hơn cho cộng đồng quốc tế. Đây là một thực hành mạnh mẽ của đề xuất của Trung Quốc về một cộng đồng có tương lai chung cho nhân loại và một cộng đồng hàng hải có tương lai chung.”
===
Mặc dù Trung Quốc khẳng định các cuộc tập trận của mình tuân thủ luật pháp quốc tế, nhưng các nước láng giềng vẫn lo ngại về mục đích thực sự đằng sau những hoạt động này. Việc Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận gần khu vực tranh chấp hoặc gần lãnh thổ của các nước khác có thể được coi là hành động phô trương sức mạnh, gây áp lực và thể hiện sự quyết đoán trong việc bảo vệ lợi ích của mình. Điều này dẫn đến sự nhạy cảm và phản ứng mạnh mẽ từ các quốc gia trong khu vực.
Gần đây, Trung Quốc đã tiến hành cuộc tập trận bắn đạn thật ở Vịnh Bắc Bộ, ngay sau khi Việt Nam công bố đường cơ sở mới để khẳng định chủ quyền lãnh hải theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Mặc dù khu vực tập trận nằm trong vùng biển của Trung Quốc và Việt Nam không phản đối, nhưng bối cảnh này làm dấy lên lo ngại về khả năng leo thang căng thẳng trong khu vực. Dư luận bình phẩm rằng, việc Trung Quốc tiến hành tập trận ngay sau khi Việt Nam công bố đường cơ sở mới có thể được hiểu là một thông điệp chính trị, nhằm khẳng định sự hiện diện và ảnh hưởng của mình trong khu vực
Ngoài ra, Trung Quốc cũng đã tiến hành các cuộc tập trận gần bãi cạn Scarborough, khu vực tranh chấp với Philippines. Các hoạt động này bao gồm tuần tra sẵn sàng chiến đấu với sự tham gia của tàu chiến và máy bay quân sự. Mặc dù Philippines chưa có phản ứng chính thức, nhưng những động thái này của Trung Quốc có thể làm gia tăng căng thẳng và gây lo ngại về an ninh hàng hải trong khu vực.
Trong bối cảnh đó, các quốc gia Đông Nam Á đã tăng cường hợp tác quân sự với các cường quốc ngoài khu vực để đảm bảo an ninh hàng hải và duy trì cân bằng quyền lực. Việc tiến hành các cuộc tập trận chung với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Australia và các nước châu Âu không chỉ nhằm nâng cao khả năng phòng thủ mà còn gửi thông điệp về sự đoàn kết và quyết tâm bảo vệ chủ quyền. Tuy nhiên, những động thái này cũng có thể bị Trung Quốc coi là sự kiềm chế và đe dọa đối với lợi ích của mình, dẫn đến một vòng xoáy căng thẳng leo thang.
Tóm lại, sự nhạy cảm và phản ứng của các quốc gia trong khu vực đối với các cuộc tập trận của Trung Quốc xuất phát từ lo ngại về an ninh, chủ quyền và sự ổn định. Mặc dù Trung Quốc khẳng định các hoạt động của mình tuân thủ luật pháp quốc tế, nhưng bối cảnh địa chính trị phức tạp và lịch sử tranh chấp khiến các nước láng giềng không thể không đề phòng. Việc tăng cường đối thoại, xây dựng lòng tin và tuân thủ các quy tắc quốc tế là cần thiết để giảm thiểu căng thẳng và duy trì hòa bình trong khu vực.
