“Các nguồn tài chính chính của Taliban vẫn là các hoạt động tội phạm, bao gồm buôn bán ma túy và sản xuất cây thuốc phiện; tống tiền, bắt cóc để đòi tiền chuộc; khai thác khoáng sản và thu từ việc thu thuế ở các khu vực do Taliban kiểm soát hoặc ảnh hưởng”, một báo cáo của Liên hợp quốc về nguồn tài trợ của Taliban được công bố hồi tháng 6.
Phong trào Taliban đã chiếm thủ đô Kabul của Afghanistan hôm 15-8, chỉ 2 tháng sau khi Mỹ tuyên bố sẽ rút lực lượng quân đội khỏi nước này. Tốc độ tiến công của lực lượng Hồi giáo cực đoan này trên khắp đất nước Nam Á đã gây bất ngờ sau khi Mỹ và các đồng minhdành 20 năm để huấn luyện một lực lượng an ninh Afghanistan gồm 300.000 người, với hy vọng ngăn chặn nhóm khủng bố giành lại chính quyền.
Tuy nhiên, khi các chiến binh Taliban tiến vào dinh Tổng thống ở Kabul, sự thất bại trong chiến lược của Mỹ và sức mạnh của lực lượng Hồi giáo cực đoan này đã trở nên rõ ràng. Đồng thời, người ta cũng đặt ra câu hỏi: Làm thế nào mà Taliban với khoảng 75.000 chiến binh đã tiêu diệt lực lượng an ninh Afghanistan và phong trào này đã chi trả như thế nào cho chiến dịch của mình trên khắp đất nước?
Doanh thu hơn 1,6 tỷ USD
“Các nguồn tài chính chính của Taliban vẫn là các hoạt động tội phạm, bao gồm buôn bán ma túy và sản xuất cây thuốc phiện; tống tiền, bắt cóc để đòi tiền chuộc; khai thác khoáng sản và thu từ việc thu thuế ở các khu vực do Taliban kiểm soát hoặc ảnh hưởng”, một báo cáo của Liên hợp quốc về nguồn tài trợ của Taliban được công bố trong tháng sáu viết. Báo cáo, được tổng hợp bằng cách sử dụng thông tin do các quốc gia thành viên Liên hợp quốc cung cấp, cũng cho thấy rằng Taliban đã nhận được hỗ trợ tài chính dưới hình thức quyên góp từ các cá nhân giàu có và từ mạng lưới các tổ chức từ thiện phi chính phủ.
“Mặc dù không thể xác định chính xác ở bất kỳ mức độ nào, nhưng ước tính thu nhập hàng năm do Taliban tạo ra nằm trong khoảng từ 300 USD (trong những năm đầu) đến 1,6 tỷ USD (cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3-2020). Mullah Yaqood, thủ lĩnh Taliban và là con trai của người sáng lập Taliban – Mullah Mohammad Omar thừa nhận, phong trào này đã ghi nhận doanh thu 1,6 tỷ USD trong năm tính đến tháng 3-2020. Con số này tương đương với 1/3 tổng thu nhập của chính phủ Afghanistan.
Những nguồn tiền đen
Theo Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ, Afghanistan có gần các mỏ khoáng sản chưa được khai thác trị giá gần 1.000 tỷ USD. Taliban đã thu lợi khoảng 464 triệu USD bằng cách khai thác và áp thuế đối với các công ty khai thác đồng, dầu, khí đốt, coban, vàng, sắt, lithium và lapis lazuli. Báo cáo của Liên Hợp Quốc cũng cho biết: “Taliban có được thu nhập từ việc khai thác trực tiếp dưới sự kiểm soát của họ và được đánh giá là thu được thêm nguồn thu từ một số khu vực khai thác do các lãnh chúa kiểm soát”.
Nhưng thuốc phiện, được sử dụng trong morphin, codein và heroin, vẫn là một trong những nguồn tài trợ lớn nhất cho Taliban. Afghanistan là nguồn cung cấp khoảng 84% nguồn cung cấp thuốc phiện toàn cầu của thế giới, theo Báo cáo ma túy thế giới năm 2020 của Liên Hợp Quốc. Và phần lớn lợi nhuận đang đổ về Taliban. Trung tâm nghiên cứu và đánh giá Afghanistan cho biết, Taliban áp thuế 10% đối với mọi mắt xích trong chuỗi sản xuất thuốc phiện.
Tống tiền cũng đóng góp thêm 160 triệu USD vào kho bạc của Taliban. Những người lái xe trên đường cao tốc do Taliban kiểm soát bị tính phí cầu đường và các chủ cửa hàng buộc phải nộp thuế trực tiếp cho Taliban tại các khu vực do Taliban kiểm soát. Nhà phân tích chính sách kinh tế tại Trung tâm nghiên cứu Afghanistan Hanif Sufizada cho biết, nông dân cũng phải trả thuế “ushr”, tức 10% đối với thu hoạch của họ, bên cạnh thuế tài sản 2,5%. Sau đó là các ngành bị đánh thuế bao gồm truyền thông, viễn thông và các dự án phát triển.
Taliban cũng có thể bòn rút hàng triệu USD từ nền kinh tế Afghanistan bằng cách áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa vào nước này, sau khi lực lượng này chiếm giữ một số đồn biên phòng quan trọng. Chính phủ Afghanistan đã mất 33 triệu USD vào tháng 7 sau khi Taliban chiếm giữ 8 đồn hải quan dọc biên giới với Pakistan, Iran, Turkmenistan và Tajikistan. Tổng Thanh tra đặc biệt về tái thiết Afghanistan cho biết: “Việc Taliban chiếm đóng các cửa khẩu biên giới quan trọng có thể khiến chính phủ Afghanistan không thể thu được mức thu hải quan đáng kể, đồng thời hạn chế khả năng tạo ra đủ nguồn thu nội địa của lực lượng này”.
Trong khi đó, một báo cáo mật của CIA vào năm 2008 ước tính Taliban đã nhận được 106 triệu USD quyên góp từ các nguồn nước ngoài, đặc biệt là từ các quốc gia vùng Vịnh. Tuy nhiên, BBC báo cáo rằng, các khoản đóng góp từ các công dân có thể lên tới 500 triệu USD/năm. Taliban cũng đã thành công khi không cần chi tiêu nhiều vào việc mua bán vũ khí bởi Afghanistan tràn ngập vũ khí trong cuộc chiến tranh Liên Xô-Afghanistan kéo dài 1979-1989.
“Và bản thân Taliban không tốn nhiều tiền để hoạt động. Họ không sống trong những ngôi nhà lớn. Họ không mặc quần áo sang trọng. Khoản chi lớn nhất là tiền lương, vũ khí và đào tạo”, Kamran Bokhari , Giám đốc Viện Newlines nói với Washington Post.
Huyền Chi
