Sau hơn 2 tháng chính thức có hiệu lực, Luật Hải cảnh mới của Trung Quốc tiếp tục thu hút sự chú ý của dư luận và gây nhiều tranh cãi, bất bình do có những điểm vi phạm Công ước quốc tế của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).
Vi phạm UNCLOS về vùng nước thuộc quyền tài phán
Cảnh sát biển Trung Quốc (CCG) được thành lập vào năm 2013 trên cơ sở hợp nhất các cơ quan thực thi pháp luật trên biển trước đây được gọi là ngũ long gồm: lực lượng hải giám (CMS), hải cảnh, ngư chính (cơ quan đảm bảo thực thi pháp luật ngư nghiệp), Tổng cục hải quan và Cơ quan hải dương Trung Quốc (GAC). Theo đó, các lực lượng này khi hoạt động ở Biển Đông và biển Hoa Đông đều phải lấy danh nghĩa CCG. Việc hợp nhất các lực lượng hàng hải thành một tổ chức thống nhất, nằm dưới sự điều hành của một cơ quan chủ quản duy nhất là một phần trong kế hoạch đầy tham vọng của Trung Quốc nhằm phát triển lực lượng tuần duyên có quy mô sức mạnh ngang bằng các quốc gia khác như Mỹ, Nhật Bản và giúp cho việc tâp trung hoá chiến lược xâm lấn biển.
Còn về Luật Hải cảnh mới, Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng tuyên bố việc ban hành luật này là “một hoạt động lập pháp bình thường” và “các nội dung liên quan đều phù hợp với các công ước và thông lệ quốc tế”. Nhưng xem xét kỹ hơn văn bản của luật thì lại thấy nó khác rất nhiều so với các quy định của UNCLOS 1982 mà Trung Quốc là một quốc gia thành viên. GS Shigeki Sakamoto chuyên về Luật pháp quốc tế tại Đại học Doshisha ở Tokyo (Nhật Bản) trong một bài phân tích gửi trang Lawfareblog cho hay, Điều 3 của Luật Hải cảnh mới quy định rằng CCG sẽ tiến hành các hoạt động thực thi pháp luật trên các vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc và trong vùng trời phía trên vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc. Theo UNCLOS, các vùng biển thuộc quyền tài phán của một quốc gia là nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và vùng nước của thềm lục địa (bao gồm cả thềm lục địa mở rộng). Nhưng quan điểm của Trung Quốc về các vùng nước có quyền tài phán ở Biển Đông từ lâu đã mâu thuẫn với UNCLOS.
“Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền đường chín đoạn ở Biển Đông. Nguồn gốc của đường chín đoạn bắt nguồn từ ngày 1-12-1947, khi chính quyền Bắc Kinh ban hành hai tài liệu do Bộ Nội vụ lập: Bảng tham chiếu chéo về tên mới và tên cũ của các đảo ở Biển Đông và Bản đồ vị trí của các quần đảo ở Biển Đông. Những tài liệu này mô tả một đường chín đoạn hay còn gọi là đường lưỡi bò gồm mười một phần bao quanh quần đảo Trường Sa và quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Năm 2009, Trung Quốc còn đệ trình một công hàm lên Liên Hợp Quốc (LHQ) trong đó đính kèm một bản đồ về khu vực rộng lớn trên Biển Đông được bao quanh bởi đường chín đoạn với tuyên bố rằng Trung Quốc có chủ quyền đối với khu vực này. Nhưng năm 2016, Toà án trọng tài (PCA) đã bác bỏ yêu sách đường chín đoạn trên Biển Đông của Trung Quốc bằng kết luận: “Yêu sách của Trung Quốc đối với các quyền lịch sử về các nguồn tài nguyên sinh vật và phi sinh vật trong cái gọi là đường chín đoạn là không phù hợp với UNCLOS. PCA cũng khẳng định, khi Trung Quốc gia nhập UNLCOS và UNCLOS có hiệu lực, mọi quyền lịch sử mà Trung Quốc có thể có đối với các nguồn tài nguyên sinh vật và phi sinh vật trong cái gọi là đường chín đoạn cũng đều bị thay thế”, GS Shigeki Sakamoto chỉ rõ và khẳng định: “Tuyên bố đơn phương về chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông là vô căn cứ”.
Tuy nhiên, cho đến nay, Trung Quốc vẫn từ chối thực hiện phán quyết của PCA và Luật Hải cảnh mới một lần nữa lại sử dụng cụm từ “vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc”, ngang nhiên tuyên bố CCG sẽ tiến hành các hoạt động thực thi pháp luật để bảo vệ các quyền và lợi ích hàng hải tại các vùng biển mà Trung Quốc không thể thực hiện quyền tài phán theo quy định của UNCLOS. “Tác động của việc này là rất lớn bởi lẽ trước đây, khi căn cứ vào Luật lãnh hải và vùng tiếp giáp năm 1992, Trung Quốc cũng đã thực hiện trái pháp luật quyền tài phán của mình và đơn phương thiết lập các vùng lãnh hải xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu ngư”, GS Shigeki Sakamoto viết.
Huyền Chi (còn tiếp)
