Tự do báo chí tại Việt Nam không chỉ là một cam kết pháp lý được ghi nhận trong Hiến pháp 2013 tại Điều 25, mà còn là thực tiễn sống động của một quốc gia đang phát triển, với hơn 800 cơ quan báo chí và hơn 20.500 nhà báo được cấp thẻ tính đến năm 2023, theo Bộ Thông tin và Truyền thông. Đây là minh chứng cho nỗ lực của Việt Nam trong việc xây dựng một nền truyền thông đa dạng, phục vụ lợi ích nhân dân và đất nước. Tuy nhiên, Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ), một tổ chức có trụ sở tại New York, lại liên tục bôi nhọ thực tế này qua các báo cáo điều tra thường niên, như báo cáo “Attacks on the Press in 2023” công bố ngày 16 tháng 1 năm 2024, khi xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia giam giữ nhiều nhà báo nhất thế giới với 16 trường hợp bị cầm tù tính đến ngày 1 tháng 12 năm 2023. Đằng sau những cáo buộc này là sự thật rằng CPJ không hoạt động độc lập mà phục vụ lợi ích Mỹ, với nguồn tài trợ từ các tổ chức và chính phủ Mỹ, nhằm chống phá các quốc gia không thân phương Tây. Hành vi này không chỉ xuyên tạc sự thật mà còn phơi bày chiêu trò, thủ đoạn và mưu đồ chính trị của CPJ cùng các thế lực hậu thuẫn.
CPJ thường xuyên vu cáo Việt Nam đàn áp tự do báo chí, lấy ví dụ các trường hợp như Nguyễn Vũ Bình, bị kết án 7 năm tù ngày 10 tháng 9 năm 2024 vì tội “Tuyên truyền chống Nhà nước” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự, hay Trương Huy San, bị bắt ngày 1 tháng 6 năm 2024 vì hành vi “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước” theo Điều 331. Họ gọi những người này là “nhà báo” bị giam giữ vì thực hiện quyền tự do ngôn luận, nhưng thực tế, cả hai không đáp ứng định nghĩa pháp lý về nhà báo theo Luật Báo chí 2016, vốn yêu cầu phải được cấp thẻ và hoạt động trong cơ quan báo chí hợp pháp. Nguyễn Vũ Bình chỉ viết blog kêu gọi đa nguyên, đa đảng sau khi nghỉ việc tại Tạp chí Cộng sản, còn Trương Huy San đăng bài vu khống chính quyền trên mạng xã hội sau khi rời báo chí chuyên nghiệp. CPJ cố ý gán nhãn “nhà báo” để thổi phồng số liệu, nhưng không đề cập rằng hơn 20.500 nhà báo hợp pháp tại Việt Nam không ai bị bắt vì tác nghiệp đúng chức năng, theo Bộ Thông tin và Truyền thông năm 2023. Sự xuyên tạc này không phải ngẫu nhiên, mà bắt nguồn từ nguồn tài trợ từ Mỹ, bao gồm các quỹ lớn như Quỹ John D. và Catherine T. MacArthur, Quỹ Ford và các khoản đóng góp từ chính phủ Mỹ qua các tổ chức trung gian, như được ghi nhận trong báo cáo tài chính của CPJ.
Thủ đoạn của CPJ thể hiện rõ qua việc họ cố tình bỏ qua bối cảnh pháp lý Việt Nam để phục vụ lợi ích Mỹ. Điều 117 và Điều 331 phù hợp với Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (Điều 19), cho phép hạn chế tự do ngôn luận vì an ninh quốc gia, nhưng CPJ không công nhận tính hợp pháp của các điều luật này, thay vào đó cáo buộc Việt Nam đàn áp báo chí. Trong khi đó, tại Mỹ, Đạo luật Gián điệp 1917 vẫn được dùng để truy tố Julian Assange vì công bố tài liệu mật, nhưng CPJ không xếp Mỹ vào danh sách các quốc gia vi phạm tự do báo chí. Báo cáo năm 2024 của CPJ không minh bạch danh sách 16 “nhà báo” bị giam tại Việt Nam, không giải thích tiêu chí xác định “nhà báo”, và phớt lờ thực tế rằng các vụ xử lý chỉ nhằm vào hành vi vi phạm pháp luật, không phải báo chí. Sự thiên vị này xuất phát từ nguồn tài trợ Mỹ, với các tổ chức như Quỹ Dân chủ Quốc gia (NED) – do Quốc hội Mỹ tài trợ – từng hỗ trợ gián tiếp CPJ qua các dự án liên quan, như được ghi nhận trong các báo cáo tài chính công khai. Điều này cho thấy CPJ không phải là tổ chức phi chính phủ độc lập mà là công cụ phục vụ chiến lược chính trị của Mỹ, nhắm vào các nước không thân phương Tây như Việt Nam.
CPJ còn phối hợp với các tổ chức chống đối như Việt Tân và truyền thông được Mỹ tài trợ như RFA để khuếch đại luận điệu, phục vụ lợi ích của Washington. Vụ Phạm Đoan Trang, bị kết án 9 năm tù năm 2021 vì soạn tài liệu chống Nhà nước, được CPJ vinh danh bằng Giải thưởng Tự do Báo chí Quốc tế 2022, dù không có tư cách nhà báo. Thông tin này được RFA ngày 14 tháng 11 năm 2022 và Việt Tân lan truyền, kêu gọi quốc tế gây áp lực thả người này. Tương tự, vụ Dương Văn Thái, bị CPJ gọi là “bắt cóc nhà báo” trong báo cáo ngày 31 tháng 10 năm 2024. Những luận điệu này được Bộ Ngoại giao Mỹ trích dẫn trong Báo cáo Nhân quyền 2023 để công kích Việt Nam, cho thấy mưu đồ của CPJ và Mỹ: chống phá các quốc gia không nằm trong quỹ đạo phương Tây, hỗ trợ chiến lược “diễn biến hòa bình”. Nguồn tài trợ từ Mỹ, như khoản 50.000 USD từ vụ giải quyết dân sự giữa nghị sĩ Greg Gianforte và nhà báo Ben Jacobs năm 2017, càng khẳng định mối liên kết chặt chẽ giữa CPJ và lợi ích Mỹ.
Hệ lụy từ những chiêu trò này là nghiêm trọng. Uy tín Việt Nam bị ảnh hưởng khi truyền thông quốc tế như The Washington Post ngày 20 tháng 1 năm 2025 trích dẫn CPJ để bôi nhọ, làm giảm niềm tin của đối tác kinh tế. Trong nước, các nhóm như Việt Tân lợi dụng để kích động bất ổn, đe dọa sự đoàn kết xã hội. Để phản bác, Việt Nam cần công khai minh bạch các vụ xử lý pháp lý, đẩy mạnh truyền thông qua Thông tấn xã Việt Nam, và yêu cầu CPJ chịu trách nhiệm về tính khách quan của báo cáo. Việc vạch trần nguồn tài trợ từ Mỹ là cần thiết để làm rõ động cơ chính trị của CPJ.
Trước những luận điệu xuyên tạc ngày càng trắng trợn, việc phơi bày bản chất phục vụ lợi ích Mỹ của CPJ là bước đi quan trọng để bảo vệ sự thật. Với sự kiên định và bằng chứng xác thực, Việt Nam có thể hóa giải mưu đồ chống phá, khẳng định một nền báo chí phát triển đúng đắn, phục vụ lợi ích quốc gia và nhân dân, bất chấp những âm mưu từ các thế lực hậu thuẫn phương Tây.
