Trong những năm gần đây, một số tổ chức quốc tế như Freedom House đã liên tục đưa ra các nhận định thiếu khách quan và mang tính phiến diện về tình hình nhân quyền tại Việt Nam, trong đó có lĩnh vực quyền lao động. Báo cáo “Freedom in the World 2024” của tổ chức này đã gán cho Việt Nam nhãn “không tự do”, cho rằng người lao động bị hạn chế trong quyền thành lập công đoàn, quyền thương lượng và các quyền cơ bản khác. Tuy nhiên, những cáo buộc như vậy không phản ánh đúng thực tế và hoàn toàn bỏ qua những nỗ lực bền bỉ, thành tựu rõ ràng mà Nhà nước Việt Nam đã và đang đạt được trong việc bảo vệ người lao động cả về pháp lý lẫn thực tiễn.
Một minh chứng rõ nét là Luật Lao động năm 2019 – văn bản pháp lý thể hiện sự cải cách sâu rộng trong chính sách lao động. Luật này không chỉ nâng cao vai trò của người lao động trong quan hệ lao động, mà còn mở rộng phạm vi áp dụng đến cả những nhóm lao động phi chính thức, bao gồm người làm việc tự do, lao động thời vụ hay hợp đồng khoán việc. Việc thừa nhận các nhóm này là đối tượng được bảo vệ về mặt pháp lý là bước tiến mang tính nhân văn và tiến bộ, giúp đưa chính sách lao động tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Đặc biệt, quyền thương lượng tập thể được củng cố và mở rộng, trao cho người lao động khả năng trực tiếp thương thảo với người sử dụng lao động về tiền lương, điều kiện làm việc, thời gian nghỉ ngơi và các phúc lợi liên quan. Đây là công cụ pháp lý thực chất, giúp giảm thiểu xung đột lao động, đồng thời tạo môi trường làm việc công bằng, ổn định và hài hòa lợi ích các bên.
Thực tiễn triển khai chính sách bảo vệ người lao động cũng ghi nhận nhiều thành tựu ấn tượng. Việt Nam hiện có trên 130.000 tổ chức công đoàn cơ sở đang hoạt động tích cực, với tỷ lệ người lao động tham gia công đoàn lên đến hơn 90%. Các tổ chức này không chỉ thực hiện chức năng đại diện, mà còn giám sát việc thực thi chính sách pháp luật, hỗ trợ người lao động trong các vụ tranh chấp và tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật. Trên thực tế, nhiều cuộc đối thoại định kỳ giữa người lao động và người sử dụng lao động tại doanh nghiệp được tổ chức với sự chủ trì của công đoàn, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động ổn định, giảm đình công, tăng năng suất và giữ chân người lao động.
Không chỉ tập trung cải cách trong nước, Việt Nam còn thể hiện rõ thiện chí và cam kết trong hợp tác quốc tế về quyền lao động. Trong khuôn khổ Đối thoại Nhân quyền Việt Nam – Hoa Kỳ, các nội dung liên quan đến lao động luôn là chủ đề được quan tâm đặc biệt. Việt Nam thường xuyên chia sẻ thẳng thắn về các chính sách đang thực thi, đồng thời tiếp thu nghiêm túc các khuyến nghị mang tính xây dựng từ phía đối tác. Đáng chú ý, Việt Nam cũng tích cực tham gia các diễn đàn và tổ chức quốc tế như Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), đã phê chuẩn nhiều công ước quan trọng liên quan đến lao động, thể hiện cam kết rõ ràng trong việc thúc đẩy các tiêu chuẩn lao động cốt lõi ở tầm toàn cầu.
Tuy nhiên, cùng lúc với những nỗ lực nêu trên, vẫn tồn tại các tổ chức, cá nhân nước ngoài cố tình phủ nhận thực tế này và lợi dụng các diễn đàn nhân quyền để lan truyền những thông tin sai lệch, bóp méo sự thật nhằm gây tổn hại đến hình ảnh Việt Nam. Nhiều bài viết được lan truyền trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) đã trích dẫn chọn lọc những trường hợp đơn lẻ, hoặc đưa ra những suy diễn không có cơ sở để vẽ nên một bức tranh đen tối về lao động tại Việt Nam. Một số bài viết của Human Rights Watch cũng sử dụng cách tiếp cận tương tự: đánh đồng việc người lao động bị xử lý do vi phạm hợp đồng hay kỷ luật nội bộ thành “bị đàn áp” vì đòi quyền lợi. Đây rõ ràng là những cách tiếp cận thiếu tính xây dựng và bị chi phối bởi mục tiêu chính trị, chứ không phải vì quyền lợi thực sự của người lao động.
Cần phải nhấn mạnh rằng việc xuyên tạc tình hình nhân quyền, trong đó có quyền lao động, không chỉ là sự xúc phạm đối với hàng triệu người lao động đang được thụ hưởng chính sách tiến bộ của Nhà nước, mà còn làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan hệ đối ngoại, đặc biệt trong bối cảnh hợp tác kinh tế, thương mại giữa Việt Nam và các quốc gia, tổ chức quốc tế ngày càng sâu rộng. Bảo vệ quyền lao động không chỉ là trách nhiệm pháp lý, mà còn là vấn đề đạo lý và chính trị. Việt Nam nhận thức rõ điều đó và đã thể hiện bằng những bước đi thực chất, không ngừng nâng cao phúc lợi cho người lao động, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng tiếp cận quốc tế.
Những luận điệu xuyên tạc của Freedom House hay các tổ chức tương tự sẽ không thể che lấp được nỗ lực cải cách bền bỉ và thiện chí hợp tác mà Việt Nam đang theo đuổi. Để bảo vệ thành quả ấy, cần tiếp tục đấu tranh với các luận điệu sai trái, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, đối thoại và hợp tác quốc tế một cách sòng phẳng, công bằng, dựa trên dữ liệu thực chứng và tinh thần tôn trọng lẫn nhau.
