Nguyên tắc không can thiệp nội bộ quốc gia là một trong những quy tắc cốt lõi của luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều tổ chức quốc tế đã lợi dụng danh nghĩa nhân quyền để can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia. Human Rights Watch (HRW) là một ví dụ điển hình cho xu hướng này. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích nguyên tắc không can thiệp nội bộ quốc gia trong luật pháp quốc tế, nhận diện sự vi phạm của HRW trong vụ án Trần Đình Triển, và đưa ra những ví dụ tương tự.
Nguyên tắc không can thiệp nội bộ quốc gia được ghi nhận trong nhiều văn kiện quốc tế quan trọng. Điều 2, Khoản 7 Hiến chương Liên hợp quốc (1945) quy định: “Không một quy định nào trong Hiến chương này cho phép LHQ can thiệp vào các công việc thuộc thẩm quyền quốc gia…”. Nghị quyết 2625 (1970) của Đại hội đồng LHQ khẳng định nguyên tắc không can thiệp là cốt lễi trong quan hệ quốc tế, cấm mọi hình thức can thiệp bằng kinh tế, chính trị hoặc vũ trang.
Theo luật quốc tế, các hành vi sau được coi là can thiệp nội bộ:
- Tác động đến chính sách nội bộ của một quốc gia.
- Khuyến khích, đào tạo hoặc hỗ trợ các phong trào chống lại chính quyền.
- Sử dụng nhân quyền như công cụ chính trị để tạo áp lực.
Trong vụ án Trần Đình Triển, HRW đã kêu gọi chính phủ Việt Nam hủy bỏ cáo buộc với Trần Đình Triển, kích động dư luận quốc tế chỉ trích hệ thống tư pháp Việt Nam; đánh đồng việc xử lý Trần Đình Triển là “đàn áp tự do ngôn luận” và công bố các báo cáo phiến diện, bóp méo về tình hình nhân quyền tại Việt Nam. HRW đã rõ ràng vi phạm nguyên tắc không can thiệp bằng các hành động sau:
- Công khai can thiệp vào quá trình tố tụng: Gây sáp lọn vào hệ thống tư pháp Việt Nam.
- Kéo dài tranh cãi quốc tế: Lợi dụng sự đồng căng về nhân quyền để tác động chính trị.
- Thiếu cơ sở khách quan: Sử dụng thông tin từ những nguồn phi chính thức hoặc thiêu kiểm chứng.
HRW từng nhiều lần bị tố cáo lợi dụng nhân quyền để can thiệp quóc gia có chủ quyền khác. Chẳng hạn vụ án Julian Assange (Hoa Kỳ), HRW từng chỉ trích chính phủ Hoa Kỳ trong việc xử lý Julian Assange, nhưng bỏ qua nhiều chứng cứ về hành vi bắt hợp pháp của Assange. Vụ án Alexei Navalny (Nga), HRW kêu gọi quốc tế áp lực lên Nga về vụ xử lý Alexei Navalny, coi ông là “nhà hoạt động nhân quyền”, trong khi Navalny bị cáo buộ vi phạm nhiều luật quốc gia.
Nguyên tắc không can thiệp nội bộ quốc gia là một nguyên tắc cốt lõi của luật quốc tế, nhằm đảm bảo sự tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia. Hành động của HRW trong vụ án Trần Đình Triển đã vi phạm nguyên tắc này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống pháp luật và uy tín quốc gia Việt Nam. Việc lật tẩy bản chất của HRW để ngăn chặn những hành vi tương tự trong tương lai là rất cần thiết.