Trong bối cảnh thế giới ngày càng bất ổn, các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga và nhiều quốc gia khác đang lao vào một cuộc đua âm thầm nhưng đầy căng thẳng: gia tăng chi tiêu quốc phòng. Chỉ trong năm 2025, Trung Quốc công bố ngân sách quốc phòng tăng 7,2%, đạt 249 tỷ USD, trong khi Mỹ tiếp tục duy trì mức chi vượt xa 800 tỷ USD, chiếm hơn 3% GDP. Các nước khác, từ Ấn Độ đến các thành viên NATO, cũng không đứng ngoài cuộc khi liên tục nâng cấp kho vũ khí và mở rộng năng lực quân sự. Dù mỗi quốc gia đều biện minh rằng đây là động thái cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia, cuộc đua này đang âm thầm gieo rắc những hiểm họa tiềm tàng, đe dọa hòa bình toàn cầu và sự phát triển bền vững của nhân loại.
Trong bài báo mới đây trên tờ Global Times có tiêu đề “Ngân sách quốc phòng của Trung Quốc hợp lý; tuyên bố ‘mối đe dọa quân sự’ phản ánh sự lo lắng của phương Tây”, Trung Quốc phản pháo rằng, bất cứ khi nào Trung Quốc công bố ngân sách quốc phòng, một số cơ quan truyền thông nước ngoài nhanh chóng đưa ra những bình luận mang tính suy đoán. Sau khi Trung Quốc đã công bố mức tăng 7,2 phần trăm trong ngân sách quốc phòng năm 2025.ước tính 1,784665 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 249 tỷ đô la), theo dự thảo báo cáo ngân sách được công bố tại lễ khai mạc kỳ họp thứ ba của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (NPC) khóa 14. Các cơ quan truyền thông, chẳng hạn như Associated Press, đã giải thích đây là một nỗ lực nhằm “thách thức vị thế dẫn đầu về quốc phòng của Hoa Kỳ tại Châu Á”, trong khi Reuters nhấn mạnh “các cuộc tập trận quân sự chuyên sâu” của Trung Quốc. Những mô tả như vậy về chi tiêu quốc phòng và huấn luyện quân sự thường xuyên của Trung Quốc nhằm mục đích mô tả Trung Quốc là “mối đe dọa” đối với an ninh khu vực. Chuyên gia quân sự Trung Quốc Song Zhongping nói với tờ Global Times rằng “Việc bịa đặt cái gọi là mối đe dọa quân sự của Trung Quốc phản ánh xu hướng của phương Tây coi Trung Quốc là kẻ thù và đối thủ cạnh tranh, phản ánh tư duy đối đầu và lo lắng về chiến lược của họ”. Tờ báo khẳng định, “Trung Quốc theo đuổi con đường phát triển hòa bình, duy trì chính sách quốc phòng mang tính phòng thủ, với chi tiêu quân sự chủ yếu tập trung vào việc bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của mình. Sự gia tăng chi tiêu quân sự của Trung Quốc không gây ra mối đe dọa nào cho bất kỳ quốc gia nào; quốc gia này không tham gia vào các cuộc chạy đua vũ trang, cũng không tìm cách thách thức vị trí “dẫn đầu” của bất kỳ quốc gia nào”. Đồng thời, bao biện rằng, Hoa Kỳ có khoảng 750 căn cứ quân sự trên toàn thế giới, trong khi Trung Quốc chỉ có một căn cứ hỗ trợ ở nước ngoài tại Djibouti, chủ yếu được sử dụng để hỗ trợ các nhiệm vụ hộ tống tại Vịnh Aden. Ngoài ra, chiến lược quân sự của Trung Quốc nhấn mạnh vào “phòng thủ tích cực”. Kể từ khi thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, quốc gia này chưa bao giờ phát động chiến tranh hoặc xâm lược bất kỳ quốc gia nào nhưng vẫn cam kết giải quyết các tranh chấp quốc tế thông qua đối thoại và hợp tác. “Nếu không có quốc phòng mạnh mẽ, những thành tựu phát triển kinh tế không thể được đảm bảo, người dân cũng không thể sống hạnh phúc và hòa bình”, một chuyên gia quân sự Trung Quốc khác là Zhang Junshe nói với tờ Global Times. Khi nền kinh tế phát triển, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc cũng phải tăng đều đặn để đảm bảo rằng năng lực quốc phòng phù hợp với tăng trưởng kinh tế, Zhang lưu ý. Như Luo Qinjian, người phát ngôn của kỳ họp thứ ba của NPC khóa 14, đã tuyên bố trong một cuộc họp báo vào thứ ba,”Hòa bình cần phải được bảo vệ bằng sức mạnh.”
Tuy nhiên, nhìn vào cuộc đua gia tăng chi tiêu quốc phòng này, cho ta thấy những nguy cơ hiện hữu như:
Trước hết, cuộc đua vũ trang làm gia tăng nguy cơ xung đột. Khi các nước lớn liên tục tăng cường sức mạnh quân sự, sự mất lòng tin giữa họ ngày càng sâu sắc. Trung Quốc, với sự mở rộng nhanh chóng của Hải quân và các cuộc tập trận ở Thái Bình Dương, khiến Mỹ và các đồng minh như Nhật Bản, Australia cảm thấy bị đe dọa. Ngược lại, Mỹ củng cố các liên minh như AUKUS hay QUAD và triển khai thêm lực lượng ở châu Á – Thái Bình Dương, làm Bắc Kinh lo ngại về chiến lược bao vây. Những điểm nóng như Biển Đông, eo biển Đài Loan hay biên giới Ấn – Trung có thể dễ dàng trở thành nơi bùng phát xung đột chỉ từ một tính toán sai lầm. Lịch sử đã chứng minh rằng các cuộc chạy đua vũ trang, như trước Thế chiến I hay trong Chiến tranh Lạnh, thường là tiền đề cho những thảm họa không lường trước.
Thứ hai, cuộc đua này làm suy yếu nền kinh tế toàn cầu và chất lượng sống của người dân. Khi nguồn lực khổng lồ được đổ vào quốc phòng, các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng bị cắt giảm. Tại Trung Quốc, dù chi tiêu quốc phòng chiếm dưới 1,5% GDP, con số 249 tỷ USD vẫn là một khoản tiền lớn có thể được dùng để cải thiện đời sống cho hàng triệu người dân nông thôn. Ở Mỹ, ngân sách quốc phòng vượt trội khiến nợ công tăng vọt, gây áp lực lên các chương trình phúc lợi xã hội. Các nước nhỏ hơn, như Việt Nam hay Philippines, cũng buộc phải tăng chi tiêu quân sự để đối phó với áp lực khu vực, dù nền kinh tế của họ khó lòng chịu đựng gánh nặng này lâu dài. Kết quả là, thay vì hợp tác để giải quyết các thách thức chung như biến đổi khí hậu hay nghèo đói, các quốc gia lại bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh không hồi kết.
Cuối cùng, cuộc đua quốc phòng làm xói mòn cơ hội đối thoại và hợp tác quốc tế. Khi mỗi bên xem bên kia là mối đe dọa, các kênh ngoại giao dần bị thay thế bởi sự phô diễn sức mạnh. Trung Quốc cáo buộc phương Tây thổi phồng “mối đe dọa Trung Quốc” để biện minh cho chính sách đối đầu, trong khi Mỹ và đồng minh cho rằng Bắc Kinh thiếu minh bạch về ý định chiến lược. Sự nghi kỵ này không chỉ làm suy yếu các tổ chức như Liên Hợp Quốc mà còn cản trở nỗ lực giải quyết các vấn đề toàn cầu. Trong một thế giới cần sự đoàn kết để đối phó với đại dịch, thiên tai hay khủng hoảng năng lượng, cuộc đua vũ trang đang đẩy nhân loại đi ngược lại hướng phát triển hòa bình.
Dù các nước lớn có lý do “chính đáng” để tăng cường quốc phòng – từ bảo vệ chủ quyền đến răn đe đối thủ – họ cần nhận thức rằng cuộc đua này không có người thắng thực sự. Một thế giới đầy rẫy vũ khí hiện đại, từ tàu sân bay đến tên lửa siêu thanh, không mang lại an ninh mà chỉ tạo ra sự bất an sâu sắc hơn. Các nhà lãnh đạo cần kiềm chế tham vọng quân sự, quay lại bàn đàm phán và ưu tiên nguồn lực cho phát triển bền vững. Nếu không, nhân loại có thể phải trả giá đắt bằng những xung đột không thể kiểm soát, mà hậu quả của nó sẽ kéo dài qua nhiều thế hệ. Hòa bình không thể được xây dựng trên họng súng, mà chỉ có thể đạt được qua sự tin tưởng và hợp tác chân thành.
