Ngày 29/12/2020, khi rời khỏi EU, nước Anh đã ký kết Hiệp định Tự do Thương mại Anh-Việt (UKVFTA). Tháng 06/2021, nước Anh cũng bắt đầu quá trình đàm phán để gia nhập CPTPP, và kỳ vọng rằng việc đàm phán sẽ hoàn tất trong năm tới. Trước diễn biến này, một số tổ chức chống cộng khoác vỏ bọc “công đoàn độc lập” đã nhìn thấy cơ hội để mở rộng lực lượng. Chẳng hạn, ngày 09/11, tổ chức Nhóm Bạn Công Nhân (trực thuộc Việt Tân) đã đăng lại một bài viết hồi năm ngoái, trong đó họ hô hào rằng đã đến lúc người lao động lập các công đoàn độc lập ở Việt Nam, vì nước ngoài đang cung cấp chỗ dựa và nguồn hỗ trợ cho việc đó.
Cụ thể, trong bài viết có tựa đề “Lợi ích gì cho công nhân & chủ nhân VN khi Anh Quốc tham gia CPTPP và ký kết ‘UK-V’ FTA”, bút danh Đan Tâm đưa ra các lập luận “hoài bão” về tương lai của phong trào công đoàn độc lập này là:
– Các Nghiệp đoàn tại Anh hoàn toàn độc lập và tự do nên họ sẵn sàng đứng ra liên kết, hỗ trợ các nghiệp đoàn cơ sở & độc lập tại VN. Như vậy, lợi ích chính đáng và quyền của người lao động tại VN sẽ có thêm sự hỗ trợ từ các nghiệp đoàn tại VQ Anh và từ Bộ Ngoại Giao VQ Anh. Lý do là VQ Anh là quốc gia tôn trọng lao động vào bậc nhất trên thế giới, đặc biệt là về quyền lao động của con người.”
– “công đoàn quốc doanh” tại VN sẽ gặp nhiều giới hạn trong việc kiểm soát người lao động tại VN, tuân thủ Điều 1 của Luật Công Đoàn (tức dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam) sẽ không được Nhật, Anh & 27 nước EU công nhận là tổ chức của người lao động. Cụ thể, họ cho rằng “Tổng Liên Đoàn Lao Động VN” sẽ chỉ còn là một tổ chức chính trị ngoại vi của Đảng CSVN, không còn được công nhận là một nghiệp đoàn đúng theo tiêu chuẩn lao động quốc tế hiện hành.”
– Đến năm 2021, sau khi Anh ký kết ký kết UKVFTA và tham gia CPTPP thì chỗ dựa quốc tế của các nghiệp đoàn độc lập và tự do của VN – từ cấp cơ sở cho tới cấp toàn quốc – sẽ gia tăng đáng kể khi các nghiệp đoàn Anh chính thức có quyền hỗ trợ người lao động VN làm việc trong các doanh nghiệp vụ đầu tư của nước Anh tại VN và các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa VN bán qua UK. Nên dù cho luật Lao động 2019 của VN không cho các nghiệp đoàn độc lập tại các cơ sở kinh doanh VN được quyền liên kết thành các tổ chức cấp tỉnh, cấp vùng hay cấp toàn quốc, nhưng…khi các nghiệp đoàn công nhân quốc tế của VQ Anh chính thức có quyền can thiệp vào lãnh vực lao động tại VN chiếu theo CPTPP và UKVFTA thì việc cấm đoán này sẽ không còn hiệu quả. Lúc đó, Việt Nam phải sửa lại bộ luật Lao Động 2019, sao cho người lao động VN có quyền được liên kết các tổ chức lao động do chính họ lập ra ở mọi cấp từ thấp lên cao và được quyền gia nhập các nghiệp đoàn công nhân quốc tế để thăng tiến nghề nghiệp cũng như bảo vệ quyền lợi chính đáng của công nhân tại VN. …
Thực tế cho thấy, mọi dự đoán của Nhóm Bạn Công Nhân có phần hoang tưởng, vì mấy lý do sau:
Thứ nhất, giới chống cộng cũng đưa ra một dự đoán tương tự khi hiệp định tự do thương mại Việt Nam – Châu Âu (EVFTA) chuẩn bị có hiệu lực. Hiện nay, khi EVFTA đã có hiệu lực được hơn một năm, các công đoàn Châu Âu đã hỗ trợ Việt Nam được bao nhiêu, và giới chống cộng đã thành lập được bao nhiêu “công đoàn độc lập”? Nếu một năm qua mọi thứ vẫn dậm chân tại chỗ, thì có gì để đảm bảo rằng sự tham gia của nước Anh sẽ tạo nên sự khác biệt hay không?
Thứ hai, nói tổ chức Công đoàn Việt Nam không thể hợp tác với ILO hay các cơ chế công đoàn quốc tế sai sự thật. Hồi tháng 05/2020, Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam tuyên bố rằng “Tổ chức Lao động Quốc tế sẵn sàng hợp tác với tổ chức Công đoàn Việt Nam trong bất kỳ hoàn cảnh nào”:
Và các tổ chức quốc tế liên quan đến vấn đề quyền lao động thì đã hợp tác với Tổng Liên đoàn từ nhiều năm trước:
Thứ ba, các công đoàn nước ngoài thường chỉ “liên kết, hỗ trợ” tổ chức tương xứng với ở Việt Nam, tức là các công đoàn đã thành hình. Trong khi đó, vào thời điểm này, chưa nhóm chống cộng nào ở Việt Nam đẻ ra được một công đoàn thật sự. Lượng công nhân mà họ tiếp cận được khá manh mún, lại không ổn định,nhiều người tham gia chỉ vì tiền. Và khi giới chống cộng thất bại trong việc thành lập tổ chức công đoàn suốt một thời gian dài như vậy, thì nước ngoài có muốn cũng không dám tin tưởng họ. Vậy thì các công đoàn ở Anh có lý do gì để “hỗ trợ” các “công đoàn độc lập” ở Việt Nam? Nhất là khi dịch COVID-19 làm tỉ lệ thất nghiệp tăng vọt ở cả hai nước, từ đó khiến người lao động hạn chế xung đột với chủ doanh nghiệp?
Cuối cùng, còn Nhóm Bạn Công Nhân thì sao? Tổ chức này đã xây dựng được một công đoàn cơ sở nào chưa? Đã từng được ILO công nhận bao giờ chưa? Và có sinh hoạt trong đời thực ở Việt Nam không, hay chỉ ở trên mạng nói phét? Phải nói thêm rằng trong vụ việc này, Nhóm Bạn Công Nhân đã thể hiện rõ thói vọng ngoại, ỉ lại của họ. Khi một diễn biến mới xảy ra, họ thường lập tức nghĩ cách xin tiền nước ngoài, và còn lâu mới nghĩ cách phát triển tự lực. Có lẽ đây là một trong những lý do khiến họ không được người lao động tin tưởng.
Người lao động Việt Nam nên thành lập công đoàn khi tự mình thấy cần thiết, thay vì lập chỉ để đón lõng một cơ hội từ nước ngoài. Bởi những công đoàn dựa vào nước ngoài để thành lập thì vốn đã không độc lập ngay từ trong trứng.
