Theo Báo cáo về nạn mua bán người 2024 của Cơ quan Phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc, hơn 69.600 nạn nhân buôn người được ghi nhận trên toàn cầu vào năm 2022, tăng 43% so với năm 2020. Chương trình quốc gia về phòng, chống mua bán người các giai đoạn ở Việt Nam đã huy động sự vào cuộc tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị, của các bộ, ban ngành và mọi người dân.
Đại tá Lê Hoàng Dương, Phó Cục trưởng Cục Đối ngoại, Bộ Công an cho hay, các hành vi vi phạm và tội phạm liên quan mua bán người có tác động tiêu cực đến kinh tế – xã hội, an ninh chính trị của mỗi quốc gia và là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt các hành vi vi phạm khác như: nhập cư trái phép, lao động bất hợp pháp, kinh doanh mại dâm, mua bán ma túy và đặc biệt là lừa đảo trên không gian mạng.
Trước tình trạng trên, việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phòng, chống mua bán người cần được quan tâm triển khai với hình thức đa dạng thiết thực, phù hợp với các đối tượng, giáo dục cho mọi công dân ý thức được thủ đoạn tội phạm, hậu quả gây ra cho nạn nhân và cho xã hội. Các hoạt động như: triển lãm ảnh, trải nghiệm sáng tạo cùng với tọa đàm có sự chia sẻ của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực phòng, chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân… có ý nghĩa lan tỏa thông điệp tích cực góp phần nâng cao nhận thức cho quần chúng nhân dân.
Quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam ghi nhận, bảo vệ, bảo đảm các quyền con người, đặc biệt là của phụ nữ và trẻ em. Chương trình quốc gia về phòng, chống mua bán người các giai đoạn đã huy động sự vào cuộc tham gia của toàn bộ hệ thống chính trị, của các bộ, ban ngành và mọi người dân. Trong đó lấy phòng ngừa chính, là yếu tố căn bản trong triển khai các mặt công tác. Đáng đáng chú ý, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 đã bổ sung các nguyên tắc quan trọng để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với các điều quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Đặc biệt là nguyên tắc lấy nạn nhân làm trung tâm, mở rộng đối tượng bảo vệ, quy định chế độ hỗ trợ cho nạn nhân.
Tuy nhiên, trong kỷ nguyên số, nhữn lờ dụ dỗ còn ẩn mình trong các tin nhắn trên mạng, bài đăng tuyển dụng “việc nhẹ lương cao”, video deepfake đầy mê hoặc… Tất cả đều dẫn đến “nhà tù vô hình” của nạn mua bán người, nơi không chỉ hàng triệu giấc mơ đổi đời bị giam cầm, bóc lột và vĩnh viễn đánh cắp, mà chính cuộc đời của các nạn nhân cũng bị chôn vùi, thậm chí mạng sống có thể bị tước đoạt. Vận hành những “nhà tù vô hình” đó là băng nhóm tội phạm buôn người có tổ chức. Nạn buôn người đã khoác lên mình tấm áo công nghệ, trở nên tinh vi hơn, tàn bạo hơn và khó lường hơn bao giờ hết.
Theo Báo cáo toàn cầu về nạn mua bán người năm 2024 của Cơ quan Phòng, chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc (UNODC), hơn 69.600 nạn nhân buôn người được ghi nhận trên toàn cầu trong năm 2022, tăng 43% so với năm 2020. Xu hướng này vẫn tiếp tục gia tăng và thực tế còn nghiệt ngã hơn khi hàng triệu trường hợp vẫn chìm trong im lặng. Trong số các nạn nhân, phụ nữ chiếm khoảng 40% và trẻ em lên tới 38%. Trẻ em gái và phụ nữ thường bị bóc lột tình dục, trong khi nam giới và trẻ em trai chủ yếu bị cưỡng bức lao động hoặc ép tham gia các hoạt động phi pháp như lừa đảo, trộm cắp.
Tình trạng buôn người đặc biệt nghiêm trọng ở các khu vực chịu ảnh hưởng bởi đói nghèo, xung đột và biến đổi khí hậu. Các nước phía Nam sa mạc Sahara của châu Phi chiếm 26% số nạn nhân buôn người toàn cầu, trong khi Đông Nam Á trở thành tâm bão với các trung tâm lừa đảo trực tuyến “mọc lên như nấm” sau đại dịch COVID-19.
Bà Mitsue Pembroke, Quyền Trưởng Phái đoàn IOM tại Việt Nam đánh giá cao những nỗ lực chỉ đạo của Việt Nam nhằm thúc đẩy hiệu quả di cư an toàn và phòng, chống mua bán người, đặc biệt là nỗ lực của Chính phủ trong công tác sửa đổi Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024. Bà nhận định: “Đây là cột mốc đáng chú ý và thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong công cuộc đấu tranh với loại tội phạm này. Việc sửa đổi luật sẽ đặt nền tảng vững chắc hơn để giải quyết các xu hướng ngày càng phức tạp của nạn mua bán người vốn đang trở nên phức tạp hơn do những thách thức về kinh tế – xã hội”.
Với gần 2,4 tỷ thanh niên toàn cầu, đây là thế hệ lớn nhất trong lịch sử. Trong số 281 triệu người di cư quốc tế, khoảng 11,3% là người dưới 24 tuổi. Tại Việt Nam, có hơn 22 triệu người trẻ trong độ tuổi từ 16-30 và nhiều bạn trẻ đã và đang cân nhắc việc rời khỏi quê hương để có cơ hội làm việc và học tập tốt hơn. Bà Mitsue Pembroke nhấn mạnh rằng, mặc dù thanh niên và lao động trẻ ngày càng dễ bị tổn thương trước các hình thức mua bán người qua nền tảng trực tuyến, họ cũng chính là lực lượng có thể kiến tạo ra sự thay đổi.
“Sự sáng tạo, năng lượng và khả năng làm chủ công nghệ của thanh niên giúp họ có thể phát triển các giải pháp mới để phòng, chống mua bán người trong thời đại số. Do đó, việc đầu tư vào thế hệ trẻ sẽ khuyến khích các bạn hành động để bảo vệ bạn bè đồng trang lứa và phát huy triệt để tiềm năng để xây dựng một cộng đồng kiên cường hơn. Việt Nam đang chuẩn bị đăng cai lễ ký kết Công ước Hà Nội – hiệp ước toàn cầu đầu tiên nhằm giải quyết tội phạm mạng, đánh dấu một bước ngoặt trong hợp tác quốc tế nhằm chống lại các tội phạm sử dụng công nghệ, bao gồm cả mua bán người” – bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam chia sẻ.
Theo Tổ chức Di cư quốc tế (IOM), số nạn nhân được hỗ trợ tại châu Á-Thái Bình Dương tăng vọt từ 296 ca năm 2022 lên 1.093 ca chỉ trong nửa đầu năm 2025. Những con số này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, khi hàng triệu người vẫn bị giam cầm trong sự im lặng, không được giải cứu, không được lên tiếng, thường xuyên bị tra tấn…
Nạn buôn người trong thế kỷ XXI không chỉ là những đường dây vượt biên bí mật như trước kia. Giờ đây, chúng là các “tập đoàn” tội phạm số hóa, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), chatbot, deepfake và mạng xã hội để “săn mồi.” UNODC ước tính 74% số vụ buôn người hiện nay do các băng nhóm tội phạm có tổ chức điều hành.
Một báo cáo đăng trên tạp chí Wired cho thấy phương thức lừa đảo “pig butchering” (thu hút người lao động bằng thông tin việc làm giả mạo, ép họ làm việc như những kẻ lừa đảo trực tuyến…) bắt nguồn từ Đông Nam Á có doanh thu lên đến 37 tỷ USD mỗi năm, sử dụng AI để tạo những danh tính giả và deepfake vô cùng thuyết phục.
Deepfake giờ đây không chỉ giả giọng, giả mặt, mà còn giả cả danh tính, hồ sơ tài chính và giấy tờ tùy thân. Trên trang web giải trí Reddit, trung bình mỗi 5 phút lại có một vụ deepfake tấn công người dùng, với mức tăng tới 700% trong lĩnh vực tài chính công nghệ (fintech).
Giấc mơ thoát nghèo, tìm việc làm, đổi đời giờ đây trở thành mồi nhử hoàn hảo cho các đường dây buôn người. Chúng khai thác AI để lập kế hoạch, tuyển mộ và kiểm soát nạn nhân với quy mô chưa từng có. Những bài đăng “tuyển dụng việc nhẹ lương cao,” “miễn phí xuất ngoại” tràn ngập trên Facebook, TikTok, Instagram được AI tạo ra tự động, đánh trúng tâm lý của những người trẻ khao khát đổi đời.
Những lời mời chào được thiết kế tinh vi đến mức khó phân biệt thật giả. Không ít người đã cầm cố nhà cửa, vay mượn để chạy theo viễn cảnh hão huyền, rồi bị bán vào các ổ mại dâm, bị cưỡng bức lao động, hay bị ép trở thành mắt xích trong guồng máy lừa đảo chính những đồng hương của mình…
Tại Việt Nam, Luật Phòng, chống mua bán người, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đã bổ sung các quy định mạnh mẽ, mở rộng đối tượng được bảo vệ và tăng cường hỗ trợ nạn nhân qua các dịch vụ y tế, pháp lý, học nghề và vay vốn.Theo số liệu từ Bộ Công an Việt Nam, trong quý 1/2025, lực lượng chức năng toàn quốc đã phát hiện 59 vụ mua bán người, khởi tố 186 đối tượng, giải cứu 244 nạn nhân, trong đó gần 65% là nữ giới và hơn 44% là trẻ em dưới 16 tuổi.Các chiến dịch phối hợp với Lào, Campuchia và các nước ASEAN đã làm suy yếu nhiều mạng lưới buôn người xuyên quốc gia. Việt Nam cũng chuẩn bị đăng cai lễ ký kết Công ước Hà Nội – một hiệp ước toàn cầu đầu tiên nhằm giải quyết tội phạm mạng, đánh dấu bước ngoặt trong hợp tác quốc tế chống lại các tội phạm sử dụng công nghệ, bao gồm buôn người
