Hồ Chí Minh(1) sinh ra và trải qua tuổi niên thiếu trên quê hương Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Nơi dải đất miền trung phải chịu đựng khí hậu khắc nghiệt với những đợt gió nóng, những trận mưa bão lớn, thường xuyên chịu cảnh hạn hán rồi lại ngập úng, lũ lụt. Sống trong môi trường thiên nhiên khắc nghiệt, người dân xứ Nghệ đã tự rèn cho mình một truyền thống quý báu. Đó là tinh thần lao động cần cù, sáng tạo, là tinh thần đoàn kết chiến đấu kiên cường trong chống xâm lược và kiên trì bền bỉ chống thiên tai, là tình làng nghĩa xóm đậm đà bền chặt.
Sinh ra và lớn lên trên vùng văn hóa Nghệ – Tĩnh, Hồ Chí Minh được kế thừa và hấp thụ những tinh hoa của truyền thống dân tộc và quê hương ngay từ tuổi thiếu niên, từ trong gia đình. Tuổi thơ Hồ Chí Minh đã chứng kiến cảnh nước mất nhà tan, cuộc sống ngày càng cơ cực của người dân Nghệ – Tĩnh, chứng kiến những sự khủng bố đẫm máu và áp bức bóc lột ngày càng nặng nề của chính quyền thực dân và tay sai. Trong những năm tháng Người lớn lên trên mảnh đất quê hương, tinh thần bất diệt của khởi nghĩa Hương Khê vẫn còn vang vọng. Ý chí đấu tranh quật cường và tinh thần hy sinh anh dũng của các chí sĩ trong phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục cùng các phong trào yêu nước kháng Pháp như ngọn lửa âm ỉ vẫn cháy trong lòng những người yêu nước Việt Nam.
Sự hun đúc của truyền thống đất nước, quê hương, gia đình lại được phát huy bởi những tố chất cá nhân, riêng của Hồ Chí Minh. Đó là một nhân cách giàu lòng yêu nước, thương yêu nhân dân; một vốn kiến thức văn hóa Đông – Tây được tích hợp phong phú và sự nhạy bén trước những tri thức mới. Sự hiểu biết của Hồ Chí Minh được củng cố, động viên bởi một ý chí kiên cường và nghị lực phi thường trước những khó khăn thử thách của một người thanh niên đầy hoài bão. Tất cả những điều đó là nền tảng tinh thần vững chắc để Hồ Chí Minh vượt qua những chặng đường đầy chông gai thử thách, quyết tâm thực hiện lý tưởng của mình: Giành độc lập, tự do cho dân tộc, hạnh phúc cho nhân dân.
Mặc dù theo học chữ Hán từ nhỏ nhưng Hồ Chí Minh sớm tiếp xúc và bị thuyết phục bởi những tư tưởng tiến bộ của cuộc Cách mạng dân chủ tư sản Pháp năm 1789: Tự do, Bình đẳng, Bác ái. Và Người đã đặt câu hỏi: Tại sao người Pháp làm được như vậy? Hồ Chí Minh thấy rằng: “Phải đi ra ngoài, xem cho rõ. Sau khi xem xét họ làm ăn ra sao, tôi sẽ trở về giúp đồng bào tôi”. Khi nhiều người đang hướng sự ngưỡng mộ của mình về phương Đông với Nhật Bản, một đế quốc mới ở châu Á đã chiến thắng nước Nga sa hoàng năm 1905, hay ngưỡng vọng bác sĩ Tôn Dật Tiên với chủ nghĩa Tam dân của ông đang làm rung chuyển Trung Hoa bằng cuộc Cách mạng Tân Hợi 1911, thì Hồ Chí Minh tìm đường sang phương Tây, đến nước Pháp, nơi đã tuyên bố về quyền “Tự do – Bình đẳng – Bác ái” để tìm hiểu thực chất đó là gì.
