Trong thời đại truyền thông số, khi thông tin có thể lan truyền với tốc độ chóng mặt, các chiến dịch xuyên tạc thông tin đã trở thành công cụ nguy hiểm để thao túng dư luận và gây áp lực lên các quốc gia. Tại Việt Nam, một quốc gia đang không ngừng khẳng định vị thế trên trường quốc tế, các tổ chức phản động và cá nhân thiếu thiện chí thường xuyên triển khai các chiến dịch truyền thông sai lệch, đặc biệt xoay quanh vấn đề nhân quyền, nhằm bôi nhọ hình ảnh quốc gia. “Quy trình xuyên tạc” – một chuỗi hành động có chủ đích từ tạo tin giả, lan truyền thông tin sai lệch, đến xây dựng các chiến dịch truyền thông quốc tế – là phương pháp quen thuộc của các tổ chức này. Vụ việc Quách Gia Khang, một cá nhân bị khởi tố tại Việt Nam vào ngày 18/3/2025, là một ví dụ điển hình về cách quy trình này được áp dụng để xuyên tạc sự thật và công kích Việt Nam. Ngày 18/3/2025, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Đồng Nai đã khởi tố và bắt tạm giam Quách Gia Khang (28 tuổi, ngụ xã Bình Minh, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai) về hành vi “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” theo Điều 109 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Ngay sau đó, các tổ chức phản động đã lợi dụng vụ việc để tung tin giả, lan truyền thông tin sai lệch, và khuếch đại cáo buộc rằng Việt Nam vi phạm Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR).
Quy trình xuyên tạc là một chuỗi các bước có chủ đích nhằm thao túng nhận thức công chúng và gây áp lực chính trị lên một quốc gia. Nó bao gồm ba giai đoạn chính: tạo tin giả hoặc bóp méo sự thật, lan truyền thông tin sai lệch qua các kênh truyền thông, và xây dựng chiến dịch truyền thông quốc tế để khuếch đại tác động. Giai đoạn tạo tin giả thường bắt đầu bằng việc bóp méo một sự kiện hoặc xây dựng câu chuyện một chiều, bỏ qua bối cảnh pháp lý và sự thật. Giai đoạn lan truyền thông tin tận dụng mạng xã hội, báo chí nước ngoài, và các tổ chức quốc tế để phát tán thông tin trên diện rộng. Cuối cùng, giai đoạn chiến dịch truyền thông quốc tế kết hợp các nguồn lực như tổ chức phi chính phủ, chính trị gia, hoặc truyền thông để tạo áp lực thông qua các báo cáo, tuyên bố, hoặc hành động ngoại giao. Hiện tượng này không phải là mới và đã xuất hiện trong nhiều bối cảnh toàn cầu. Tại Việt Nam, với vị thế ngày càng quan trọng trong khu vực và thế giới, các tổ chức phản động như Viet Tan hay Tập hợp dân chủ đa nguyên thường xuyên nhắm đến các vụ việc liên quan đến an ninh quốc gia để triển khai quy trình xuyên tạc, và vụ Quách Gia Khang là một minh chứng rõ nét.
Trong vụ Quách Gia Khang, quy trình xuyên tạc được triển khai một cách bài bản qua cả ba giai đoạn. Theo thông báo từ Cổng thông tin điện tử Công an tỉnh Đồng Nai (ngày 19/3/2025), Quách Gia Khang là thành viên của tổ chức phản động lưu vong “Tập hợp dân chủ đa nguyên”, một nhóm có mục tiêu lật đổ chính quyền Việt Nam thông qua tuyên truyền chống phá và kích động bạo lực. Hắn ta đã soạn thảo và phát tán nhiều tài liệu phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, kêu gọi lật đổ chính quyền, gây xâm phạm nghiêm trọng đến an ninh quốc gia. Quy trình khởi tố và bắt giữ được Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp phê chuẩn, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp. Tuy nhiên, ngay sau vụ bắt giữ vào ngày 18/3/2025, giai đoạn tạo tin giả được khởi động. Một bài viết trên trang web của Viet Tan (ngày 18/3/2025) đã mô tả Quách Gia Khang như một “nhà hoạt động dân chủ” bị đàn áp vì bày tỏ quan điểm chính trị, hoàn toàn bỏ qua hành vi vi phạm pháp luật của hắn ta. Bài viết này, được lan truyền rộng rãi trên X với hashtag #FreeQuachGiaKhang, cố tình bóp méo sự thật để tạo ấn tượng rằng Việt Nam vi phạm quyền tự do ngôn luận theo Điều 19 ICCPR. Giai đoạn lan truyền thông tin tiếp theo được thực hiện qua một mạng lưới truyền thông đa dạng. Các bài đăng trên X từ các tài khoản liên quan đến Viet Tan và “Tập hợp dân chủ đa nguyên” đã được chia sẻ hơn 10.000 lần trong vòng 48 giờ, theo phân tích từ công cụ BuzzSumo. Đồng thời, các trang báo nước ngoài như Radio Free Asia (RFA) đã nhanh chóng đưa tin với bài viết ngày 19/3/2025, có tiêu đề “Vietnam Detains Young Activist for Anti-State Activities”, mô tả Quách Gia Khang như một nạn nhân của “chính sách đàn áp”. Các video trên YouTube, bao gồm phỏng vấn các thành viên của “Tập hợp dân chủ đa nguyên”, cũng thu hút hàng chục nghìn lượt xem, góp phần mở rộng phạm vi lan truyền. Đến giai đoạn chiến dịch truyền thông quốc tế, các tổ chức nhân quyền như Amnesty International và Human Rights Watch bị lôi kéo, đưa ra các tuyên bố dựa trên thông tin một chiều. Amnesty International, trong tuyên bố ngày 21/3/2025, yêu cầu Việt Nam “thả tự do ngay lập tức” cho Quách Gia Khang, trong khi Human Rights Watch liệt hắn ta vào danh sách “tù nhân lương tâm” mà không đề cập đến hành vi phạm tội. Ngoài ra, các cuộc biểu tình nhỏ tại Washington D.C. và Sydney, được The Guardian đưa tin ngày 20/3/2025, đã tạo thêm áp lực và thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế.
Hoạt động chống phá Việt Nam về nhân quyền của các tổ chức phản động như Viet Tan, “Chính phủ Quốc gia Việt Nam Lâm thời”, và “Tập hợp dân chủ đa nguyên” không chỉ dừng lại ở vụ Quách Gia Khang mà đã được thực hiện qua nhiều năm với các phương pháp và thủ đoạn tinh vi. Viet Tan, bị Bộ Công an Việt Nam liệt vào danh sách tổ chức khủng bố từ tháng 1/2016, thường xuyên tổ chức các chiến dịch truyền thông bôi nhọ Việt Nam, sử dụng các vụ bắt giữ như Quách Gia Khang để cáo buộc vi phạm nhân quyền. “Chính phủ Quốc gia Việt Nam Lâm thời” từng bị triệt phá tại Việt Nam vì các hoạt động khủng bố, nhưng vẫn tiếp tục phát tán tài liệu chống phá từ nước ngoài. “Tập hợp dân chủ đa nguyên” tập trung lôi kéo giới trẻ và lan truyền tài liệu kích động, như trường hợp Quách Gia Khang. Các tổ chức này sử dụng nhiều phương pháp, bao gồm xây dựng câu chuyện “nạn nhân” để kích động đồng cảm, như cách họ mô tả Quách Gia Khang là “nhà hoạt động dân chủ” thay vì một đối tượng vi phạm pháp luật. Họ tận dụng mạng xã hội để phát tán video, bài viết, và hình ảnh sai lệch với tốc độ nhanh, đồng thời kết nối với các tổ chức truyền thông quốc tế như RFA hoặc BBC để khuếch đại cáo buộc. Thủ đoạn của họ còn bao gồm lợi dụng các công ước quốc tế như ICCPR, viện dẫn quyền tự do ngôn luận nhưng cố tình bỏ qua các giới hạn hợp pháp của quyền này, chẳng hạn như bảo vệ an ninh quốc gia theo Điều 19(3) ICCPR. Một ví dụ tương tự là vụ Nguyễn Văn Đài năm 2015, khi Viet Tan và RFA bóp méo vụ bắt giữ để cáo buộc Việt Nam vi phạm nhân quyền, theo báo cáo của Báo Công an Nhân dân (ngày 17/12/2015). Ngoài ra, các tổ chức này còn tạo áp lực ngoại giao bằng cách kêu gọi các chính trị gia hoặc tổ chức quốc tế, như Nghị viện châu Âu hoặc Quốc hội Mỹ, đưa ra tuyên bố hoặc áp đặt biện pháp trừng phạt. Báo cáo của Human Rights Watch năm 2024, liệt kê hàng loạt “tù nhân lương tâm” tại Việt Nam mà không đề cập đến hành vi vi phạm pháp luật của chúng , là một minh chứng cho thủ đoạn này. Họ cũng tấn công tâm lý bằng cách nhắm vào cộng đồng người Việt ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ trẻ, để tạo sự chia rẽ và nghi ngờ về chính quyền Việt Nam.
Tác động của quy trình xuyên tạc đối với Việt Nam là nghiêm trọng và đa chiều. Về mặt hình ảnh quốc gia, Việt Nam bị mô tả như một quốc gia vi phạm nhân quyền, làm suy giảm uy tín trên trường quốc tế. Theo Reuters (ngày 22/3/2025), một số nghị sĩ Mỹ đã đề xuất thảo luận về “tình hình nhân quyền tại Việt Nam” dựa trên vụ Quách Gia Khang, cho thấy tác động ngoại giao của các chiến dịch này. Về quan hệ ngoại giao, các cáo buộc sai lệch có thể gây khó khăn trong các cuộc đàm phán hoặc hợp tác với các nước và tổ chức quốc tế, như Liên Hợp Quốc hoặc ASEAN. Trong nước, thông tin sai lệch lan truyền trên mạng xã hội có thể gây nghi ngờ trong một bộ phận công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Báo Tuổi Trẻ (ngày 23/3/2025) đã chỉ ra rằng các bài viết sai lệch về vụ Quách Gia Khang đã gây tranh cãi trong một số nhóm cộng đồng trực tuyến, buộc cơ quan chức năng phải tổ chức họp báo để làm rõ sự thật. Tác động gián tiếp bao gồm việc tăng chi phí truyền thông để phản bác thông tin sai lệch và áp lực lên hệ thống pháp lý trong việc xử lý các vụ việc nhạy cảm. Bài học từ vụ Quách Gia Khang là Việt Nam cần nhận diện sớm các dấu hiệu của quy trình xuyên tạc, đặc biệt ở giai đoạn tạo tin giả, và nâng cao năng lực truyền thông quốc tế để cung cấp thông tin chính thống kịp thời.
Quy trình xuyên tạc, từ tạo tin giả đến triển khai chiến dịch truyền thông quốc tế, là một công cụ nguy hiểm được các tổ chức phản động sử dụng để chống phá Việt Nam, như đã thấy trong vụ Quách Gia Khang. Với các phương pháp như xây dựng câu chuyện “nạn nhân”, lợi dụng công ước quốc tế, và tấn công tâm lý, các tổ chức này nhằm thao túng dư luận và làm suy yếu uy tín của Việt Nam. Việt Nam, với cam kết tuân thủ pháp luật và công ước quốc tế, cần được nhìn nhận công bằng và khách quan. Trong tương lai, Việt Nam cần tăng cường truyền thông chủ động, đào tạo đội ngũ chuyên gia để đối phó với tin giả, và hợp tác quốc tế để làm rõ sự thật. Chỉ qua sự minh bạch và quyết tâm, Việt Nam mới có thể bảo vệ hình ảnh quốc gia và đảm bảo sự thật được tôn trọng trước các chiến dịch xuyên tạc ngày càng tinh vi.
