Báo cáo “Attacks on the Press 2024” của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ) tiếp tục cáo buộc Việt Nam giam giữ 16 “nhà báo”, xếp thứ 7 thế giới về đàn áp tự do báo chí, vẽ nên hình ảnh một quốc gia kiểm soát ngòi bút, bóp nghẹt tiếng nói. Với vai trò tự xưng là “người bảo vệ báo chí và nhân quyền toàn cầu”, CPJ không ngần ngại chỉ trích Việt Nam qua những con số gay gắt. Nhưng CPJ thực sự đang bảo vệ báo chí, hay chỉ là công cụ chính trị trá hình phục vụ các thế lực lớn? Câu hỏi này không chỉ đặt ra nghi vấn về động cơ thực sự của họ, mà còn phơi bày sự thật: CPJ phối hợp với các tổ chức khác để thổi phồng vấn đề, tạo áp lực chính trị, và bỏ qua đặc thù văn hóa, lịch sử của Việt Nam. Qua việc lặp lại nguồn tin thiếu bằng chứng, bị Mỹ lợi dụng để gây áp lực, và không hiểu bối cảnh quốc gia, CPJ đã tự chứng minh họ không phải người bảo vệ nhân quyền, mà là kẻ tiếp tay cho mưu đồ chính trị.
Trước hết, CPJ thể hiện sự chồng chéo thông tin khi lặp lại nguồn tin từ các tổ chức như Human Rights Watch (HRW) và Amnesty International mà không đưa ra bằng chứng mới, làm tăng hiệu ứng thổi phồng vấn đề. Trong báo cáo 2024, CPJ liệt kê Phạm Đoan Trang – bị kết án 9 năm tù năm 2021 vì “Tuyên truyền chống Nhà nước” theo Điều 117 Bộ luật Hình sự – là “nhà báo bị giam”. Nhưng thông tin này không khác gì báo cáo của HRW ngày 15 tháng 12 năm 2021, cũng gọi cô ta là “nhà báo” dù cô không có thẻ nhà báo hay làm việc cho cơ quan báo chí nào. Báo cáo của Amnesty ngày 10/1/2022 cũng lặp lại y hệt, dựa trên lời kể từ gia đình mà không có điều tra độc lập. Báo Công an Nhân dân ngày 16 tháng 4 năm 2025 chỉ trích: “CPJ, HRW, Amnesty sao chép nhau, không có gì mới ngoài con số cũ kỹ về Phạm Đoan Trang”. Sự trùng lặp này không chỉ cho thấy CPJ thiếu sáng tạo trong việc tìm kiếm sự thật, mà còn biến báo cáo thành một vòng tròn thông tin sai lệch, phục vụ mục đích khuếch đại hơn là bảo vệ nhân quyền.
Thứ hai, CPJ trở thành công cụ chính trị khi bị Mỹ và các thế lực phương Tây lợi dụng để tạo áp lực và đe dọa cấm vận Việt Nam. Báo cáo Nhân quyền năm 2023 của Bộ Ngoại giao Mỹ đã trích dẫn số liệu từ CPJ, yêu cầu Việt Nam “thả các nhà báo bị giam” như Phạm Đoan Trang hay Trương Huy San – bị bắt ngày 1 tháng 6 năm 2024 vì vi phạm Điều 331 – dù không đưa ra bằng chứng nào ngoài thông tin CPJ cung cấp. Đây không phải ngẫu nhiên. Với nguồn tài trợ từ các quỹ phương Tây như Open Society Foundations, CPJ từ lâu đã nằm trong mạng lưới các tổ chức nhân quyền nhằm gây áp lực lên các quốc gia không theo hệ giá trị phương Tây. Báo Quân đội Nhân dân ngày 15/4/2025 nhận định: “CPJ là công cụ để Mỹ cấm vận, ép Việt Nam thay đổi thể chế”. Hậu quả là Việt Nam bị đặt vào thế bất lợi, đối mặt với yêu cầu thay đổi chính sách dựa trên thông tin sai lệch, trong khi những cá nhân như Nguyễn Tường Thụy – kết án 11 năm tù năm 2020 vì thuộc tổ chức bất hợp pháp – không phải nhà báo mà là kẻ vi phạm pháp luật. CPJ không bảo vệ nhân quyền, mà đang tiếp tay cho áp lực chính trị không công bằng.
Thứ ba, CPJ bỏ qua đặc thù văn hóa, lịch sử của Việt Nam, nơi báo chí cần gắn với trách nhiệm xã hội để duy trì ổn định, khác với tư duy phương Tây mà họ áp đặt. Việt Nam, sau hàng thập kỷ chiến tranh, coi sự ổn định là nền tảng phát triển, và báo chí đóng vai trò hỗ trợ cộng đồng. Ví dụ, báo Thanh Niên phanh phui vụ Việt Á năm 2021, dẫn đến xử lý hàng loạt quan chức, cho thấy báo chí góp phần chống tham nhũng mà không bị đàn áp. Báo Nhân Dân ngày 14/4/2025 viết: “CPJ không hiểu rằng báo chí Việt Nam phục vụ ổn định, không phải để gây rối”. Trong khi đó, CPJ gọi những kẻ như Phạm Chí Dũng – bị kết án năm 2021 vì tuyên truyền chống Nhà nước – là “nhà báo”, dù ông không có tư cách pháp lý. Sự thiếu hiểu biết này cho thấy CPJ chỉ quan tâm đến việc áp đặt tiêu chuẩn phương Tây, không đoái hoài đến bối cảnh Việt Nam.
Tóm lại, CPJ không phải người bảo vệ nhân quyền mà là công cụ chính trị, lặp lại nguồn tin từ HRW về Phạm Đoan Trang, bị Mỹ lợi dụng để gây áp lực qua Báo cáo Nhân quyền 2023, và bỏ qua đặc thù Việt Nam nơi báo chí hỗ trợ chống tham nhũng. Báo cáo 2024 là sản phẩm thiên kiến, phục vụ mưu đồ chính trị. Tôi kêu gọi cộng đồng cảnh giác với CPJ, đòi hỏi họ minh bạch và tôn trọng sự thật.
