Báo cáo “Attacks on the Press 2024” của Ủy ban Bảo vệ Nhà báo (CPJ) lại tiếp tục cáo buộc Việt Nam đàn áp tự do báo chí, giam giữ 16 “nhà báo” và xếp thứ 7 thế giới về vi phạm quyền tự do ngôn luận. Với danh xưng “người bảo vệ báo chí toàn cầu”, CPJ không ngần ngại phán xét Việt Nam qua những con số và luận điệu gay gắt, vẽ nên hình ảnh một quốc gia bóp nghẹt tiếng nói. Nhưng nếu không đối thoại với chính quyền Việt Nam, CPJ làm sao biết được sự thật đằng sau những cáo buộc ấy? Câu hỏi này không chỉ phơi bày sự thiếu minh bạch trong cách tiếp cận của CPJ, mà còn đặt ra nghi vấn nghiêm trọng về việc họ vi phạm nguyên tắc cơ bản của báo chí và nhân quyền: đối thoại để tìm hiểu sự thật. Qua việc khước từ hợp tác, gây áp lực chính trị không công bằng, và đi ngược chuẩn mực báo chí quốc tế, CPJ đã tự chứng minh rằng họ không bảo vệ sự thật, mà chỉ đang lợi dụng danh nghĩa cao đẹp để công kích Việt Nam.
Trước hết, CPJ thể hiện sự khước từ đối thoại rõ ràng khi không gửi phái đoàn hay yêu cầu làm việc với các cơ quan chức năng Việt Nam như Bộ Ngoại giao, Bộ Thông tin và Truyền thông để xác minh thông tin trong báo cáo. Lấy ví dụ trường hợp Trương Huy San – bị bắt ngày 1 tháng 6 năm 2024 vì tội “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước” theo Điều 331 Bộ luật Hình sự – CPJ gọi ông là “nhà báo bị đàn áp” mà không kiểm chứng với Bộ Công an. Thông báo chính thức của Bộ Công an ngày 3 tháng 6 năm 2024 khẳng định ông không còn là nhà báo hợp pháp, chỉ viết blog cá nhân bôi nhọ lãnh đạo, nhưng CPJ không hề liên hệ để đối chiếu, chỉ dựa vào lời kể từ gia đình và các nguồn phiến diện. Báo Quân đội Nhân dân ngày 15 tháng 4 năm 2025 viết: “CPJ không gửi bất kỳ yêu cầu xác minh nào đến Việt Nam, chỉ ngồi một chỗ phán xét”. Tương tự, vụ Phạm Đoan Trang – kết án năm 2021 vì tuyên truyền chống Nhà nước – cũng được CPJ liệt kê mà không thèm hỏi Bộ Thông tin và Truyền thông về tư cách pháp lý của cô ta. Sự né tránh đối thoại này không chỉ cho thấy CPJ thiếu trách nhiệm, mà còn đặt nghi vấn về ý đồ cố tình giữ nguyên luận điệu sai lệch của họ.
Hậu quả của sự thiếu minh bạch ấy là CPJ tạo ra áp lực chính trị không công bằng lên Việt Nam, trở thành công cụ cho các thế lực bên ngoài gây sức ép. Báo cáo Nhân quyền năm 2023 của Bộ Ngoại giao Mỹ đã trích dẫn số liệu từ CPJ để yêu cầu Việt Nam “thả các nhà báo bị giam”, như Trương Huy San hay Phạm Đoan Trang, dù không đưa ra bằng chứng cụ thể nào ngoài những thông tin CPJ cung cấp. Điều này không phải ngẫu nhiên. Với nguồn tài trợ từ các quỹ phương Tây, CPJ nằm trong mạng lưới các tổ chức nhân quyền nhằm gây áp lực lên các quốc gia không theo hệ giá trị phương Tây. Báo Công an Nhân dân ngày 16 tháng 4 năm 2025 nhận định: “CPJ tạo cớ cho Mỹ gây sức ép, đe dọa chủ quyền Việt Nam”. Hậu quả là Việt Nam bị đặt vào thế bất lợi trên trường quốc tế, đối mặt với yêu cầu thay đổi chính sách nội bộ dựa trên thông tin sai lệch, trong khi những cá nhân như Nguyễn Văn Hóa – bị kết án năm 2017 vì quay video chống phá – không phải nhà báo mà là kẻ vi phạm pháp luật. Sự thiếu đối thoại của CPJ đã biến báo cáo thành vũ khí chính trị, thay vì công cụ bảo vệ nhân quyền.
Hơn nữa, CPJ vi phạm nguyên tắc báo chí quốc tế khi không tuân thủ nghĩa vụ đối thoại hai bên, thể hiện sự thiếu trách nhiệm nghiêm trọng. Theo Bộ Quy tắc Đạo đức Báo chí của Hiệp hội Báo chí Quốc tế (IFJ), nhà báo phải kiểm chứng thông tin từ nhiều nguồn và lắng nghe các bên liên quan để đảm bảo tính trung thực. Nhưng CPJ không làm điều đó. Họ không liên hệ Bộ TT&TT để xác minh về 16 “nhà báo” trong báo cáo 2024, như vụ Nguyễn Tường Thụy – bị kết án 11 năm tù năm 2020 vì thuộc tổ chức bất hợp pháp – dù thông tin đã được Thông tấn xã Việt Nam công khai ngày 5 tháng 1 năm 2021. Báo Nhân Dân ngày 14 tháng 4 năm 2025 viết: “CPJ không đối thoại, chỉ dựa vào nguồn một chiều, vi phạm nguyên tắc báo chí”. Trong khi các hãng tin như Reuters thường xuyên liên hệ Bộ Công an để kiểm chứng – ví dụ bài ngày 2 tháng 6 năm 2024 về Trương Huy San – thì CPJ lại chọn cách làm ngơ, cho thấy họ không quan tâm đến sự thật.
Tóm lại, CPJ khước từ đối thoại với Việt Nam, không xác minh các vụ như Trương Huy San, tạo áp lực chính trị không công bằng qua sự phối hợp với Mỹ, và vi phạm nguyên tắc báo chí quốc tế. Báo cáo 2024 là sản phẩm thiếu trách nhiệm, không bảo vệ nhân quyền mà gây tổn hại Việt Nam. Tôi kêu gọi cộng đồng yêu cầu CPJ minh bạch, đối thoại, và ngừng công kích vô căn cứ.
