Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp như hiện nay, để ngăn chặn, kiểm soát dịch bệnh, Chính phủ và các địa phương đã triển khai nhiều biện pháp cấp bách phòng, chống dịch. Công tác phòng, chống dịch đã đạt nhiều hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, để vừa bảo đảm đầy đủ quyền và lợi ích hợp pháp cho đối tượng đặc thù là người bị buộc tội, vừa đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch COVID-19 đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền cần cân nhắc áp dụng hợp lý.
Những người bị buộc tội trong các vụ án hình sự cũng bị tác động bởi đại dịch COVID-19. Các quyền và lợi ích hợp pháp của họ có thể bị ảnh hưởng bởi các biện pháp phòng, chống dịch của Nhà nước.
Trên cơ sở phân tích những quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội có thể bị ảnh hưởng trong bối cảnh đại dịch COVID-19, xin đưa ra một số kiến nghị để việc triển khai quy định của Chính phủ về phòng, chống dịch bệnh đạt hiệu quả, đồng thời đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội như sau:
Thứ nhất, các Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát, Toà án cần có quy định cụ thể yêu cầu những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng khi được phân công giải quyết vụ án hình sự nếu xét thầy cần thiết phải trực tiếp tiến hành các hoạt động tố tụng thì phải báo cáo lãnh đạo để thực hiện nhiệm vụ, khi thực hiện nhiệm vụ phải đảm bảo các yêu cầu vệ sinh, an toàn phòng, chống dịch; không lợi dụng tình hình dịch bệnh để trì hoãn thực hiện nhiệm vụ làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội.
Thứ hai, cần có quy định đặc thù cho phép những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng thực hiện nhiệm vụ quyền hạn trong thời điểm giãn cách xã hội như được phép di chuyển đến các địa phương khác, thực hiện các biện pháp nghiệp vụ điều tra… (nhưng phải đảm bảo họ không mắc bệnh/có nguy cơ mắc bệnh và phải đảm bảo trang bị cho họ đầy đủ các phương tiện đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch).
Thứ ba, trong trường hợp cần thiết vẫn phải đảm bảo cho người bào chữa được gặp thân chủ của họ, thực hiện các quyền của người bào chữa nhưng phải đảm bảo người bào chữa không có bệnh/có nguy cơ mang bệnh và phải đảm bảo các yêu cầu phòng, chống dịch.
Thứ tư, cơ quan tạm giữ, tạm giam cần phải hỗ trợ người bị buộc tội thực hiện hoạt động khai báo y tế; tiếp nhận các nhu yếu phẩm do thân nhân của người bị buộc tội gửi cho họ khi các nhu yếu phẩm đó đảm bảo an toàn trong phòng, chống dịch bệnh. Khi xác định người bị buộc tội có nguy cơ nhiễm bệnh trong thời gian tạm giữ, tạm giam cần cách ly họ với những người bị buộc tội khác, đồng thời đảm bảo đầy đủ quy trình khám, chữa bệnh cho họ theo quy định của pháp luật.
Thứ năm, cần có những hỗ trợ về mặt vật chất cho những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng khi họ thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong thời gian có dịch bệnh. Để đảm bảo hiệu quả làm việc, đồng thời khích lệ, động viên những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong thời gian dịch bệnh diễn biến phức tạp, nguy hiểm thì sự hỗ trợ về vật chất cho họ là rất cần thiết. Điều này tạo cho họ tâm lý yên tâm hoàn thành nhiệm vụ.
Thứ sáu, cần có biện pháp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục để những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng cũng như người bị buộc tội biết, hiểu về nhiệm vụ của mình trong thời gian dịch bệnh diễn biến phức tạp. Cùng với việc tuyên truyền nói chung trong nhân dân cả nước thì cần có biện pháp tuyên truyền, phổ biến nói riêng đối với những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng vì họ chính là những nhân tố chính đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19./.
ThS. Nguyễn Thị Phương Anh
Đại học Luật Hà Nội
