Vài năm gần đây, Phạm Đoan Trang – sáng lập viên của Luật khoa Tạp chí và NXB Tự Do, đã trở thành một trong những nhà chống Cộng được trọng vọng nhất trong làng zân chủ Việt Nam. Truyền thông chống Cộng đã không ngừng mô tả Trang như một nhà báo có lương tâm, chỉ bảo vệ không gì khác ngoài sự thật. Nhưng đó có phải là thực tế không? Không, vì trong thực tế, Trang từng đưa tin sai sự thật, từng để phe phái ảnh hưởng đến ngòi bút của mình, và từng cố tình nói dối.
Lần đưa tin sai gây ấn tượng nhất của Đoan Trang là “Báo cáo Đồng Tâm”, xoay quanh vụ nổ súng ở xã Đồng Tâm sáng 09/01/2020. Vấn đề lớn nhất của “Báo cáo Đồng Tâm” nằm ở chỗ nó đã bị “tự kiểm duyệt” để trở thành một ấn phẩm tuyên truyền chủ quan và một chiều, thay vì một bản tường thuật khách quan và đa chiều để giúp người đọc tìm kiếm sự thật. Có thể nhận thấy vấn đề này qua ít nhất 2 biểu hiện:
Thứ nhất, “Báo cáo Đồng Tâm” tránh đề cập đến tất cả những chi tiết gây bất lợi cho “tổ Đồng Thuận” – như việc nhóm này đòi quyền sử dụng những khu đất mà họ từng được giao sai luật, việc bản đồ Google Map cho thấy kết quả đo đạc của họ là sai còn của chính quyền là đúng, việc ông Lê Đình Kình dùng thông tin sai sự thật về giá đất để lôi kéo người đòi đất… Để có thể tuyên bố rằng hầu hết tang vật thu giữ tại hiện trường là “đồ gia dụng”, nên không thể xem là bằng chứng bạo động, báo cáo đã tránh nhắc đến một thực tế rằng số tang vật bao gồm cả dao bầu gắn trên tuýp sắt, bom xăng, pháo hoa. Báo cáo cũng tránh nhắc đến các clip cho thấy “tổ Đồng Thuận” đã dùng pháo hoa để tấn công công an. Quan trọng nhất, báo cáo viết rằng công an đã tấn công vào nhà dân mà không thông báo; trong khi các bằng chứng cho thấy “tổ Đồng Thuận” đã dùng bom xăng, pháo hoa để tấn công trước, khi công an mới dựng rào chắn ở cổng làng (và chính hành động phạm tội quả tang này khiến công an có quyền dùng vũ lực với họ.
Thứ hai, “Báo cáo Đồng Tâm” vừa coi mọi lời kể của “tổ Đồng Thuận” như sự thật không thể bàn cãi, vừa không tường thuật đầy đủ những lời kể của phía công an. Đây là một cách làm vô trách nhiệm, khi mà lời kể của “tổ Đồng Thuận” chứa không ít thông tin sai sự thật (VD: bà Dư Thị Thành kể rằng công an tấn công vào nhà ông Kình khi cả nhà đang ngủ, trong khi chính “Báo cáo Đồng Tâm” kể rằng đêm đó “tổ Đồng Thuận” thức để chuẩn bị chống trả bằng vũ lực).
Vì sao Đoan Trang lại đưa tin sai như vậy? Một trong những lý do là thái độ thiên vị phe phái, phân biệt địch-ta. Trang coi công an là “địch”, “tổ Đồng Thuận” là “ta”, và bài báo tốt là bài báo có lợi cho “ta”, có hại cho “địch”. Sự khách quan không có chỗ đứng trong lối làm truyền thông như thế.
Và Đoan Trang cũng từng cố tình nói dối các nhà tài trợ. Vụ scandal tài chính của NXB Tự Do hồi tháng 07/2020 cung cấp bằng chứng về một vụ việc như thế. Sau khi xin một tổ chức nước ngoài 28.700 USD “tiền tài trợ khẩn cấp” để giúp 8 thành viên NXB trang trải cuộc sống khi lẩn trốn công an, Trang đã thuyết phục 5 thành viên góp tiền vào quỹ nhóm, và dùng tiền với mục đích khác hoàn toàn. Đa phần số tiền này không được chi để in sách, mà được chi để làm từ thiện, thuê nhà cho Đoan Trang và một số thành viên nòng cốt của NXB Tự Do, và quay clip Đoan Trang thay mặt NXB Tự Do nhận giải Prix Voltaire… Chi phí để thuê đạo diễn quay clip nhận giải dài 3 phút là 12.000.000đ – gấp 3 lần mức lương cơ bản.
Như vậy, Đoan Trang giống một tuyên truyền viên bất chấp thủ đoạn hơn là một nhà báo đưa tin khách quan, công bằng. Chắc chắn Đoan Trang sẵn sàng hy sinh sự thật vì những mục tiêu khác.
