Tờ Washington Post ngày 4/10/2021 đã đăng một bài bình luận của nhà báo Eugene Robinson có tiêu đề “Facebook’s promises of reform aren’t reassuring. They’re a sick joke” bình phẩm về lời cam kết giải quyết thông tin sai lệch và nội dung có hại của ông chủ Facebook không có giá trị gì, chỉ như trò đùa khi nó vẫn đặt lợi ích và lợi nhuận lên trên lợi ích của xã hội, cộng đồng và người dùng. Ban Biên tập xin biên dịch gửi tới các bạn tham khảo.
Sau khi người tố giác Frances Haugen tung ra một loạt những tiết lộ không mấy hay ho về Facebook trên Wall Street Journal và trên “60 Minutes” của CBS, gã khổng lồ truyền thông xã hội đã cam kết “giải quyết việc lan truyền thông tin sai lệch và nội dung có hại”. Nhưng cũng giống như cách mạng xã hội này kiếm tiền từ rác rưởi vậy, một lời hứa như vậy cũng chỉ là một trò đùa bệnh hoạn hơn là trấn an.
Tôi chưa bao giờ là một người tẩy chay Facebook, mặc dù tôi cũng chưa từng sử dụng nó hàng ngày. Tôi đã dành thời gian làm việc với một số giám đốc điều hành hàng đầu của Facebook (không bao gồm người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Mark Zuckerberg) và tôi thấy họ là những người thông minh, dễ thương và xuất sắc trong việc xây dựng ý thức xã hội. Tuy nhiên, sản phẩm của họ lại vô cùng khác lạ. Những tiết lộ của Haugen cho thấy rõ khoảng cách giữa bề ngoài thân thiện và thực tế xấu xí là lớn như thế nào.
Haugen đã làm việc tại Facebook trong một nhóm được cho là tìm ra cách ngăn chặn nền tảng này bị sử dụng để can thiệp vào các cuộc bầu cử. Cô ấy ra đi sau hai năm với sự thất vọng và vỡ mộng. Sau khi đọc loạt bài của Tạp chí Journal và xem cuộc phỏng vấn “60 Minutes”, thật khó để không đưa ra kết luận rằng “thông tin sai lệch và nội dung độc hại” là một tính năng của nền tảng, không phải lỗi.
Có lẽ cáo buộc bùng nổ nhất của Haugen là các giám đốc điều hành Facebook nhận thức được rằng Instagram – mà Facebook sở hữu và điều hành, và là trung tâm phát triển của công ty khi khách hàng cốt lõi của nó già đi – là độc hại đối với sức khỏe tinh thần của một số người dùng, đặc biệt là các cô gái tuổi teen. Những người dùng Instagram trẻ tuổi dễ bị tổn thương có thể dành hàng giờ mỗi ngày để lướt qua các bức ảnh và tự trách bản thân vì đã không sống theo những tiêu chuẩn không thực tế, về vẻ đẹp của giả dối đang sinh sôi nảy nở ở đó.
“Đã có những xung đột lợi ích giữa những gì tốt cho công chúng và những gì tốt cho Facebook,” Haugen nói trên “60 Minutes”. “Và Facebook, hết lần này đến lần khác, đã chọn cách tối ưu hóa cho lợi ích của chính mình, chẳng hạn như kiếm nhiều tiền hơn”.
Haugen cũng cáo buộc rằng, trong khi Facebook đã thắt chặt các chính sách chống lại thông tin sai lệch về chính trị trong giai đoạn chạy đua của cuộc bầu cử năm 2020, công ty lại nới lỏng các chính sách đó một lần nữa ngay sau khi cuộc bầu cử kết thúc. Chúng tôi biết kết quả: Phần lớn điều vô nghĩa “Ngăn chặn việc ăn cắp” – một lời nói dối được vũ trang hóa cáo buộc gian lận bầu cử trên diện rộng, được Tổng thống Donald Trump khuyến khích, đã thúc đẩy cuộc nổi dậy bạo lực vào ngày 6 tháng 1 tại Điện Capitol – được lưu hành trên Facebook.
Thay vì đổ lỗi cho Facebook, giám đốc phụ trách toàn cầu của công ty, Nick Clegg, trả lời, chúng ta nên đổ lỗi cho “thủ phạm của bạo lực, và những người trong chính trị và những nơi khác đã tích cực khuyến khích họ”. Ông khẳng định rằng Facebook không phải là “nguyên nhân chính” gây ra sự phân cực chia cắt đất nước thành các nhóm xung đột.
Nhưng điều đó có được cho là để công ty chối bỏ trách nhiệm không? Các giám đốc điều hành của Facebook có cảm thấy vô tội vì quyết định của họ chỉ đơn thuần khiến cho sự giả dối nguy hiểm lan truyền dễ dàng hơn, gây ra những hậu quả chết người? Bằng mọi cách, đưa ra công lý cho những kẻ bạo loạn. Nhưng sự vung tay của Facebook là không thuyết phục chính xác.
Facebook không thể phủ nhận rằng các thuật toán của nó khuếch đại thông tin sai lệch độc hại. Tôi hết lòng tin tưởng vào quyền tự do ngôn luận, nên đúng, mọi người nên có quyền nói những điều điên rồ. Nhưng có một sự khác biệt giữa việc cho phép người dùng đăng những điều vô nghĩa và cho một người nào đó “thích” những thứ vô nghĩa hơn cùng một hạng.
Có vẻ như công ty hiểu điều đó. Nếu Zuckerberg có thể giảm bớt sức nóng khi một cuộc bầu cử đến gần, anh ấy có thể giữ nó ở mức âm ỉ sau đó. Có thể điều đó sẽ phải trả giá bằng một số cam kết giữ người dùng đăng nhập vào Facebook và tiếp xúc với quảng cáo. Nhưng những gì được coi là đủ lợi nhuận? Đây công ty nghìn tỷ đô la , với gần 3 tỷ người sử dụng trên toàn thế giới, nên để có thể tồn tại mà không cần đặt chế độ dân chủ trong tình trạng nguy hiểm và gây đau khổ cho những người trẻ nhạy cảm.
Nếu Facebook không thực hiện nghiêm túc nhu cầu cải cách, các chính phủ phải hành động ở cấp liên bang và có lẽ là cấp tiểu bang.
Một giải pháp hữu hiệu, triệt để là phân loại các trang web truyền thông mạng xã hội không phải là nền tảng mà là nhà xuất bản tin tức. Do đó, họ sẽ phải chịu trách nhiệm tương tự đối với việc truyền bá thông tin sai lệch, phỉ báng hoặc gây tổn hại như các nhà xuất bản của The Post và các phương tiện truyền thông khác. Họ có thể bị kiện vì những thiệt hại về tiền bạc – một viễn cảnh có xu hướng tập trung trí óc.
Nhưng trong việc giám sát các phương tiện truyền thông tin tức, biên tập viên nội dung. Facebook sẽ cần bao nhiêu biên tập viên để xem xét mọi thứ mà người dùng đã đăng? Hàng triệu?
Một bước đi ít quyết liệt hơn là Facebook phải hoàn toàn minh bạch về cách thức hoạt động của các thuật toán và quy trình điều chỉnh chúng. Điều đó vẫn sẽ yêu cầu một số lượng đáng kể con người giám sát quá trình và đảm bảo các thuật toán đang thực hiện công việc của chúng.
Nhưng những gì không còn chấp nhận được là hiện trạng. Để theo đuổi lợi nhuận, Facebook đã khiến phần còn lại của chúng ta phải trả giá quá đắt.
Hiếu Ngọc
