Tờ Hoàn Cầu Thời báo ngày 15/9/2022 đã đăng bài báo bàn về di sản chủ nghĩa thực dân Anh song hành với quá trình cai trị của Nữ hoàng Elizabeth, điều chắc chắn truyền thông phương Tây tránh đề cập đến, ngoài trừ câu chuyện ca tụng bà, thậm chí vô khối câu chuyện đậm màu sắc huyễn hoặc tưởng chừng chỉ tồn tại thế kỷ đầu công nguyên, loài người chìm trong mông muội. Dù không thể hiện quan điểm của website, nhưng Ban Biên tập vẫn chuyển thể bài báo như phản ánh góc nhìn đa chiều về sự kiện đang thu hút sự chú ý của dư luận này.
===
Trong những ngày qua, trên mạng xã hội Trung Quốc xuất hiện nhiều video hình ảnh về Nữ hoàng Elizabeth II. Trong những hình ảnh đó, Nữ hoàng thanh lịch và vương giả, với một di sản phi thường, nhưng đây không phải là toàn bộ câu chuyện về Nữ hoàng và chế độ quân chủ.
Đối với người dân ở nhiều nước thuộc địa cũ, Nữ hoàng và sự bóc lột tàn bạo và cướp bóc các thuộc địa ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latinh của Đế quốc Anh mà bà đại diện, cũng là một phần không thể tách rời của câu chuyện.
Vì người Anh sẵn sàng coi Nữ hoàng là biểu tượng quốc gia của Anh, bà và hoàng gia phải hứng chịu nhiều chỉ trích từ phía bên kia về những gì biểu tượng này đại diện – di sản của chủ nghĩa thực dân.
Một số chuyên gia nghiên cứu về chế độ quân chủ lập hiến của Anh cho rằng văn minh Anh là nguồn gốc của văn minh hiện đại. Nhưng tuyên bố này đã tránh được vấn đề then chốt là thời kỳ mở rộng thuộc địa kéo dài bắt đầu từ điểm xuất phát này đã không dẫn đến một nền văn minh huy hoàng. Ít nhất, đó không thể là xuất phát điểm mà các cường quốc thuộc địa cũ phải tuân theo để tiến tới nền văn minh hiện đại.
Chế độ quân chủ Anh là trung tâm của việc thành lập, mở rộng và duy trì Đế chế Anh. Nhà vua Anh là quý tộc, nhưng sự cao quý đó được tích lũy bằng cách cướp bóc và duy trì bởi sự bóc lột tàn bạo của các thuộc địa. Ngay cả những món trang sức trên vương miện của Nữ hoàng và hoàng gia cũng từ tài sản cưỡng bức.
Bắt đầu từ ngày 31 tháng 1 năm 1952, sau cái chết cha mình, Elizabeth đã kế thừa vương vị. Tám tháng sau, ở Kenya, một cuộc thảm sát bắt đầu.
Chính quyền thuộc địa Anh đàn áp dã man cuộc khởi nghĩa Mậu Thân, một phong trào chống thực dân ở Kenya. Sau cái chết của Elizabeth II, người dân xứ này tiếp tục đặt câu hỏi tại sao Nữ hoàng vẫn giữ im lặng về vụ thảm sát.
Vào tháng 3, Hoàng tử William của xứ Wales và Công nương Kate đã đến Caribe để kỷ niệm Năm Thánh Bạch kim của Nữ hoàng (70 năm trên ngai vàng). Trong một bức thư ngỏ, hơn 100 nhân vật công chúng ở Jamaica nói: “Chúng tôi không có lý do gì để kỷ niệm 70 năm ngày bà của bạn lên ngai vàng Anh bởi vì sự lãnh đạo của bà và của những người tiền nhiệm đã gây ra thảm kịch nhân quyền lớn nhất trong lịch sử loài người”.
Khi người dân các nước thuộc địa cũ tiếp tục thức tỉnh, sự ân cần và lòng nhân từ mà Elizabeth II thể hiện trong các chuyến thăm vòng quanh thế giới của bà giống như một “ân huệ” đáng kính từ “đấng cứu thế da trắng”.
Elizabeth II vừa là đại diện tiêu biểu cho hình ảnh văn minh của Đế chế Anh, vừa là biểu tượng cho đẳng cấp cao quý của nền văn minh phương Tây. Ảnh hưởng của bà và gia đình hoàng gia của bà bao gồm di sản của chủ nghĩa thực dân, đặc biệt là sự phân chia nền văn minh thành các tầng lớp khác nhau, vốn vẫn kìm hãm nghiêm trọng sự phát triển của các nước thuộc địa cũ.
Trong số những di sản mà nước Anh để lại cho các thuộc địa, có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất là tiêu chuẩn phân cấp của nền văn minh. Học giả Trung Quốc Liu He viết trong cuốn sách “Những con đường mới trong nghiên cứu lịch sử toàn cầu” cho rằng hệ thống phân cấp văn minh được định hình bởi người châu Âu và người Mỹ “ban đầu không nghiêm ngặt, nhưng nó dần ổn định qua nhiều thế kỷ tiến hóa và thay đổi”.
Đến đầu thế kỷ 19, nó đã trở thành một diễn ngôn cổ điển, được hệ thống hóa các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, được viết vào sách giáo khoa địa lý chính trị, được lồng vào các hiệp ước bất bình đẳng mà các nước Châu Âu ký kết với các nước khác, và cuối cùng là cơ sở của Châu Âu và Sự hiểu biết của người Mỹ về thế giới. ”
Nữ hoàng Elizabeth II lên ngôi vào năm 1953, ở tuổi 27. Nhưng giai điệu lâu đời của đế chế thực dân sẽ không bao giờ kết thúc đột ngột, nó sẽ kéo theo dư âm để cùng chúng ta bước vào một kỷ nguyên mới.
