Ngày 24/5/2024, tờ báo điện tử độc lập Counter Punch đăng bài viết cùng tiêu đề của tác giả Daniel Warner, người từng viết cuốn Đạo đức trách nhiệm trong quan hệ quốc tế, hiện đang sống ở Genève. Bài viết thể hiện góc nhìn thẳng thắn, mạnh mẽ của Daniel Warner lên án Israel và đồng minh Mỹ, phương Tây trong xung đột tại Gaza cũng như bày tỏ quan điểm ủng hộ Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) trong việc cáo buộc thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người. Bài viết không phản ánh quan điểm của Ban Biên tập nhưng xin chuyển thể đến độc giả tham khảo.
===
Trong khi những tuyên bố “Không ai đứng trên pháp luật” được lặp đi lặp lại ở Mỹ trong các phiên tòa xét xử cựu Tổng thống Donald Trump, liệu quốc tế có thể nói điều tương tự không? Bằng cách tương tự, Trưởng công tố Karim Khan của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đã đồng ý khi tuyên bố đang xin lệnh bắt giữ thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu với cáo buộc tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.
Các nhà lãnh đạo Israel và Hamas đang phải chịu trách nhiệm về nỗ lực giành chiến thắng trên chiến trường bất chấp luật pháp quốc tế. Ví dụ, sau khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu gặp các quan chức Mỹ vào tháng 12 năm 2023, ông nói trong một tuyên bố video; “Tôi đã nói với những người bạn Mỹ của chúng ta: Những người lính anh hùng của chúng ta đã không hy sinh một cách vô ích. Vượt qua nỗi đau sâu sắc vì sự thất thủ của họ, chúng tôi quyết tâm hơn bao giờ hết sẽ tiếp tục chiến đấu cho đến khi Hamas bị loại bỏ – cho đến chiến thắng tuyệt đối.”, tức không chỉ là chiến thắng mà là “chiến thắng tuyệt đối” với việc loại bỏ Hamas.
Vào ngày 25 tháng 2 năm 2024, Netanyahu nói với truyền hình Hoa Kỳ: “Sau khi chúng tôi bắt đầu chiến dịch Rafah, giai đoạn giao tranh căng thẳng còn vài tuần nữa mới kết thúc. Không phải vài tháng,” anh nói với CBS. “Nếu chúng tôi không có thỏa thuận, chúng tôi vẫn sẽ thực hiện. Việc này phải được thực hiện vì chiến thắng hoàn toàn là mục tiêu của chúng ta và chiến thắng hoàn toàn nằm trong tầm tay”.
Khan cho biết khi thông báo yêu cầu lệnh khám xét Christiane Amanpour của CNN rằng ông đã phân biệt giữa tội ác của Hamas và các nhà lãnh đạo Israel: “Các cáo buộc chống lại Netanyahu và [Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav] Gallant bao gồm ‘gây ra sự tiêu diệt, gây ra nạn đói như một hành vi phạm tội’. Theo công tố viên trưởng của ICC, hành động của Netanyahu vì “toàn diện”, “chiến thắng tuyệt đối” là vi phạm trắng trợn luật nhân đạo quốc tế.
Về phía Hamas, Khan cho biết ông tin rằng các thủ lĩnh Hamas Yehia Sinwar, Mohammed Deif và Ismail Haniyeh phải chịu trách nhiệm về tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người ở Dải Gaza và Israel. Trong tuyên bố của mình về Hamas, Khan viết: “Theo quan điểm của Văn phòng của tôi, những cá nhân này đã lên kế hoạch và xúi giục thực hiện tội ác vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, và thực hiện thông qua các hành động của chính họ, bao gồm cả việc đích thân đến thăm con tin ngay sau khi họ bị bắt cóc, đã thừa nhận trách nhiệm của họ về những tội ác đó.”
Hamas đáp lại Khan trong một tuyên bố rằng họ “lên án mạnh mẽ những nỗ lực của Công tố viên ICC nhằm đánh đồng nạn nhân với những kẻ xâm lược bằng cách ban hành lệnh bắt giữ một số thủ lĩnh kháng chiến của người Palestine mà không có cơ sở pháp lý.”
Họ nói thêm: “Hamas kêu gọi Công tố viên ICC ban hành lệnh bắt giữ tất cả tội phạm chiến tranh trong số các thủ lĩnh chiếm đóng, sĩ quan và binh lính đã tham gia vào các tội ác chống lại người dân Palestine, đồng thời yêu cầu hủy bỏ tất cả các lệnh bắt giữ đối với các thủ lĩnh kháng chiến của người Palestine”. .
Các chuyên gia pháp lý quốc tế bên ngoài đã hỗ trợ ICC kiểm tra bằng chứng đã xác nhận những phát hiện của Khan chống lại Israel và Hamas. Về mặt khách quan, họ viết trong báo cáo đã xuất bản của mình; “Chúng tôi nhất trí rằng công việc của công tố viên là nghiêm túc, công bằng và dựa trên luật pháp và sự thật. Và chúng tôi nhất trí đồng ý rằng có cơ sở hợp lý để tin rằng các nghi phạm mà anh ta xác định đã phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người thuộc thẩm quyền của ICC.”
Trong khi câu trả lời ở Hoa Kỳ về việc Trump đứng trên luật pháp vẫn còn chưa rõ ràng – Trump có quyền miễn trừ hoặc tự ân xá nếu ông ấy bị kết tội và sau đó tái đắc cử – thì câu trả lời quốc tế bằng phép loại suy lại có nhiều vấn đề hơn. ICC không có lực lượng cảnh sát; các quốc gia đã ký quy chế Rome (có 124 quốc gia) có nhiệm vụ bắt giữ những kẻ đào tẩu. ICC không thể xét xử các bị cáo vắng mặt.
Hơn nữa, Israel và Mỹ đã bác bỏ mạnh mẽ quan điểm của Khan nếu không muốn nói là tính hợp pháp của ICC. Cả hai đều chưa ký quy chế Rome. Thủ tướng Netanyahu nói rằng nước này “sẽ không bao giờ chấp nhận bất kỳ nỗ lực nào của ICC nhằm làm suy yếu quyền tự vệ vốn có của mình”. Cũng giống như Điện Kremlin gọi lệnh khám xét trước đây đối với Tổng thống Putin là “thái quá”, Tổng thống Biden đã chọn thái độ rất quả quyết đối với Tòa án, đồng thời gọi yêu cầu của công tố viên về lệnh khám xét đối với Israel là “thái quá” trong khi trước đó ca ngợi lệnh của Tòa án dành cho Putin. (Dưới thời Tổng thống Trump, vào năm 2020, Hoa Kỳ thậm chí còn đi xa đến mức cho phép các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với các quan chức ICC đang điều tra hoặc truy tố các quân nhân Hoa Kỳ vì cáo buộc tội ác chiến tranh ở Afghanistan. Các lệnh trừng phạt chống lại ICC một lần nữa được thảo luận tại Quốc hội và được Antony ám chỉ đồng tình.
Khan đã mạnh dạn đưa ra câu trả lời cho sự căng thẳng giữa tính chủ quan quốc gia và tính khách quan quốc tế: ““Không ai đứng trên luật pháp,” ông nói rõ. Yêu cầu trát tòa của ông đi ngược lại mạnh mẽ quan điểm điển hình của Mỹ được Tổng thống Trump bày tỏ trước Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 2018; “Chúng tôi bác bỏ hệ tư tưởng của chủ nghĩa toàn cầu và chúng tôi ủng hộ học thuyết về lòng yêu nước. Trên khắp thế giới, các quốc gia có trách nhiệm phải bảo vệ chống lại các mối đe dọa đối với chủ quyền…”
Hệ thống quốc tế vốn khác với chủ quyền trong nước. Không có chủ quyền quốc tế. Chúng tôi ghi nhận một cách hợp lý định nghĩa cổ điển của nhà xã hội học người Đức Max Weber về nhà nước là “ cộng đồng con người (thành công) tuyên bố độc quyền sử dụng hợp pháp vũ lực trong một lãnh thổ nhất định”. Hệ thống quốc tế không có sự độc quyền như vậy trong việc sử dụng vũ lực hợp pháp trên quy mô toàn cầu.
Điều khiến yêu cầu trát tòa của trưởng công tố ICC trở nên độc đáo trong bối cảnh căng thẳng giữa chủ quyền quốc gia và luật pháp quốc tế là “Đây là lần đầu tiên tòa án nhắm vào một nền dân chủ phương Tây với hệ thống tòa án năng động hoặc các nhà lãnh đạo hàng đầu của một đồng minh thân cận của Hoa Kỳ, giáo sư luật David Kaye viết. Karim Khan đã phải đối mặt với một thử thách to lớn. Chính yêu cầu xin lệnh của ông đã gây ra một sự chấn động lớn. Nếu thành công – lệnh đã ban hành – chiến thắng của anh ta sẽ là chiến thắng của tính khách quan trước tính chủ quan; một chiến thắng khác xa với bất kỳ chiến thắng nào trên chiến trường và rất xa so với một cuộc thi thể thao đơn giản nào đó. Đó sẽ là một chiến thắng sâu sắc cho công lý.
Giống như đội quân khủng bố Bin Ladin là sản phẩm được Hoa Kỳ tạo dựng và sử dụng trong giai đoạn chính trị nhất định. Công tố viên Karim Khan được chính Hoa Kỳ đề cử và từng giúp ích cho Hoa Kỳ trong nhiều sự vụ, nhưng nay đều bất bình, bất mãn và “lật mặt” với kẻ hậu thuẫn mình. Nguyên nhân vì sao Hoa Kỳ hay bị chính đồng minh, đồng bọn, đồng đường của mình phản bội như vậy nhỉ?
